PARAU FAAARA
A TE ÂPOORAA RAHUI ÂMUI 2022
I tupu aè nei te Âpooraa Rahi Âmui a te
Êtärëtia Porotetani Mäòhi i te Tuhaa 2 i Faaa, mai te Mahana Mäa 23 no Tiurai e
tae mai i teie Täpati 31 no Tiurai 2022.
Ua âmui te nünaa i Motu Ôvini no te haamori
âmui i te Atua i te täpati 24 no Tiurai haapaòhia e te mau tamarii no FAAA.
Mai te monirë 24 no Tiurai e tae mai i te
31 no Tiurai, ua tupu ta na âpooraa i te fare heiva no Piàfau.
TEIE TE TAHI MAU PARAU PAARI NO TEFANÄ I ÀHURAÌ
Tefanä
E tïraha i röpü ia Oropaa e ia Porionuu
E moti i Fänätea
haere roa i Päpöfaì
To puu mouà o
Fauiti
To puu ôutu o Püfau
To tahua àururu
nahoà o Tauvaa
To marae ta ù aitü
o Ahuraì
E reo ièiè teie no
Taumata Tefanä i Ahuraì
Reo faateni ia
Tetaha hià òre
E reo ûmere no
Tefanä i te rima veàveà
E reo faatara teie
no Faaa
Tefanä e Tefanä
E òre e hià, e òre
e hià, e fenua pä o Tefanä
Tefanä e Tefanä
A hiò i to mouà, a
hume i to maro ùra, a àro i te àroraa tià
Tefanä e Tefanä
To ù âià fenua
A faaroo mai te
pïnaìnaì o to tama, a färii mai i te poroì o to tamaiti
E pü, e pü, e pü te
eaea e tià ai
I. HAAMAURUURURAA
1-I te tuhaa 2
Te òaòa nei te Âpooraa Rahi Âmui i te
faaìte i to na mauruuru rahi i te Âpooraa Tuhaa 2, te mau päroita, te mau
òrometua, te mau Âpooraa Tiàtono, te mau Âmaa Òhipa, te mau tamarii, te feiä
âpï, te mau metua paari e te fenua o Te Ôro Paa, Teva i üta e o Teva i tai.
Te òaòa atoà nei to te Âpooraa Rahi Âmui i
mua i te rau o te mau parau paari, te paripari fenua, te mau reo himene o ta
òutou i faaìte mai i roto i te pure ìritiraa e te ôpaniraa i te Âpooraa Rahi
Âmui e tae roa mai i te mau haamoriraa i te mau poìpoì atoà.
I roto i te hepetoma, ua faaìte
mai òe to te Tuhaa 2, i te maitaì hau ê o ta òe färiiraa i te Âpooraa Rahi Âmui
e te mau Manihini i Faaa nei e tae roa mai i teie mahana ôpaniraa i ta na
òhipa.
I mua i te faanahoraa a te
Âpooraa Faatere, ua auraro maitaì òutou i te reira nä roto i te faaàmuraa mai
ia mätou i te mäa no te fenua e no te moana, te mäa ia no te Here e te Aroha, i
mua i te manaònaòraa o te ea o te mau tävini no teie mahana.
2- I te Faatereraa Hau no Tefana i Àhuraì
I te
mahana mäa 23 no Tiurai 2022, ua färiihia te Âpooraa Rahi Âmui e te Âpooraa
Òire i te fare haapiiraa Piàfau, Püfau i mua ra. E reo färii no te Tävana òire
Oscar Manutahi a Temaru nä roto i te haamanaòraa ia mätou i te parau o to na
âià iti « O Tefanä i te rima veàveà, Tefanä teie i te mata nevaneva, e òre
e hià, e fenua pä o Tefanä ».
Mauruuru
ia Tävana òire Oscar Manutahi a Temaru tei haamanaò atoà mai i te Âpooraa Rahi
Âmui, te faufaa rahi e vai ra i roto i te Haapaeraa Mäa no te maitaìraa o te
ea.
Te haamauruuru nei
te Âpooraa Rahi Âmui ia òe te Âpooraa Òire no te mau tauturu atoà o ta òutou i
faataa mai, mai te fare haapiiraa Piafau no te tupuraa i ta na Âpooraa, te
tahua Motu Ôvini e tae noa atu i te fare heiva no ta na haamoriraa no te
ìritiraa e te ôpaniraa o te Âpooraa Rahi Âmui.
3- Manihini a te Âpooraa Rahi Âmui
Òaòa rahi to te Âpooraa Rahi
Âmui i te färiiraa ia Tabokai Nikotemo
a TAPAEKO CWM (Êtärëtia i roto i te Tonoraa) e päpaì parau rahi no CWM i
Moana Nui a Hiva, manihini na na i teie matahiti i roto i ta na âpooraa.
Himene
Tuhaa 5
II. FERURIRAA PÏPÏRIA
2022
« TE HOROÀ A TE TUMU NUI I TE NÜNAA
MÄÒHI »
Nä
Parau papa : Ioane 4, 7-11 ; Tahiti i te
pö : àpi 347
E reo haapii no Ietu i te vahine
Tämäria e nä ô ra e : « Ahiri òe i ìte na i
ta te Atua i horoà mai ra, e tei parau atu ia òe na e : « Hö mai na e inu », të
haamanò noa mai ra ia tätou e, e horoà tüatau e te mure òre ta te Tumu Nui i te
mau nünaa atoà o te ao nei. E i mua hoì i te parau no to Taaroa Nui Tumu
Tahi, faariroraa ia na ei î no te fenua, no te reva e no te tai, ua hiò na e te
fäì noa nei ä te Mäòhi e, ua horoà te Atua ia na, ei faufaa ora e te mure òre
no te Mäòhi. Ia haapotohia, o Mäòhi Nui e te täatoàraa o te faufaa ora e mauhia
ra e a na e horoà anaè ia te reira na Taaroa i ta na huaài.
E no te mea e horoà na te Tumu Nui,
aita atu e aniraa ta na i te nünaa maoti, te àtuàturaa ia, te poiherehereraa
ia, e te haavïraa ia i te reira. E tiàturiraa rahi to Taaroa Nui Tumu Tahi no
ta na mau tamarii, i te färiiraa ia ta na horoà ei ora tumu e te mure òre hoì
no te nünaa. Te auraa, aita e ora to te nünaa Mäòhi i räpae aè i te horoà a te ia na. E aha rä i teie mahana, të nounouhia
nei e të poporehia nei teie horoà ta te Atua i to na nünaa e ua tae roa te tahi
Hau i te fatu tano-òre-raa i te täatoàraa o te faufaa ora.
III. TE RURURAA ÒROMETUA I TE MATAHITI 2022
Ua tupu te Rururaa a te mau Òrometua i TE-ÀHA-ROA i te Päroita Haapaìänoo, mai te 11 e tae atu i te 15
no Tiurai, i nià i te tumu parau, « Ia
fänau faahou o Mäòhi Nui e tià ai. »
Täua e te nünaa e ora ra i Mäòhi Nui
nei, a Here i to tätou Atua e to tätou Fenua, o te èà terä no te faatiàmäraa e
te faataa-ê-raa, no te mea e nünaa herehia tätou e te Atua. E türamahia teie
haapiiraa i roto i te mau Tuhaa tätaì tahi.
Te haamauruuru maitaì nei te Âpooraa Rahi Âmui i te
Tuhaa 1 no te itoito e te maitaì o ta na färiiraa i te Rururaa Òrometua. E tae noa atu i te päroita Haapaìänoo no te mähanahana e te
rima mähorahora i te tiàauraa mai i te Rururaa Òrometua.
Mauruuru i te Tävana Henri a FLOHR e te
Âpooraa Òire no Hapaìänoo tei tuiau i te Rururaa Òrometua i te roaraa o terä
hepetoma.
Mauruuru atoà i te Tomite Rautï no te itoito i te
faatereraa i ta tätou haapiiraa i teie matahiti.
IV. TE RURURAA ÒROMETUA I TE MATAHITI 2023
E tupu ia nä roto i te mau Tuhaa, oia
hoì na tenä Tuhaa tätaì tahi e faanaho mai i ta na Rururaa. Te auraa, aita e
Rururaa Òrometua Âmui.
V. TE ÂPOORAA RAHI ÂMUI A TE ÊTÄRËTIA
E tupu te 138raa o te Âpooraa Rahi Âmui
a te Êtärëtia Porotetani Mäòhi i te Tuhaa 3.
Himene Tuhaa 6
VI. TE MAU PARAU ÂPĪ
6.1-Te mau Fare Haapiiraa Porotetani.
I te mau 4
matahiti atoà, e tupu te faaâpïraa o te mau faatere fare haapiiraa. Te hinaaro
nei te Âpooraa Rahi Âmui e haamauruuru na mua roa i te mau Faatere tei hope ta
rätou tau faatereraa, na reira atoà i te mau rave òhipa tei ö i roto i te
faatuhaaraa.
a- Te mau faatere tei hope te tau faatereraa :
-O Rodney a LIVINE
e o Mauarii a MEUEL no te fare haapiiraa Pömare -IV.
-O Cathy a
CHAUMETTE no te fare haapiiraa Taunoa.
-O Loana a TAHUAITU
no te fare haapiiraa Viénot.
-O Gordon a BARFF
no te fare haapiiraa John a DOOM.
e- Te mau tià o tei faatuhaahia :
-O Lucelda a FLORES
te faatere o te fare pühaparaa no Raìätea.
-O
Gabrinad, Tehaapapä Vahine a TEURURAI, haapaò moni no te mau fare haapiiraa porotetani.
I to
mätou mau faatere e rave òhipa, te ìte nei e te haamauruuru poupou nei to te Âpooraa Rahi Âmui i ta òutou tautooraa rahi ma te itoito
tuutuu òre, i te tautururaa e te arataìraa i ta tätou mau tamarii i roto i ta
rätou tau haapiiraa. Te haamauruuru maitaì nei te Âpooraa Rahi Âmui no to òutou
itoito i te tütavaraa ia manuia ta tātou mau
tamarii.
f- Te mau Faatere
Fare Haapiiraa Porotetani âpï :
Fare haapiiraa i Raìätea :
-O Raìnui a GOLTZ te Faatere fare haapiiraa Matie Roa
;
-O Teura a
MARITERAGI te Faatere fare haapiiraa Tuteao a VAIHO.
Fare
haapiiraa i Taravao :
-O Jean-Pierre a
SARTORE te Faatere fare haapiiraa John a DOOM ;
-O Suzanne a DOUCET
te Faatere no te fare pühaparaa tamarii.
Fare haapiiraa i Arue :
-O Bélinda a WALKER
te Faatere fare haapiiraa Tämuera a RAAPOTO ;
-O Tiare a GUEGUEN
te Mono Faatere fare haapiiraa Tämuera a RAAPOTO.
Fare haapiiraa i Papeete :
-O Tehetu a SHAN te
Faatere o te fare haapiiraa Taunoa ;
-O Sandra a HUANG
te Faatere o te fare haapiiraa Maheanuu a MAI ;
-O Teiki a DUBOIS
te Faatere o te fare haapiiraa Viénot ;
-O Miimiia a
CRIDLAND te Faatere o te fare haapiiraa Pömare IV ;
-O Heipua a
TAUATITI te mono Faatere o te fare haapiiraa Pömare IV.
I te mau faatere âpï e amo atu i te tiàraa faatere,
te nä ô ra paì te poroì a Tämuera a Pere òrometua : « mai ia òutou i haere i te
pü no te ìte no te tïtau te ìte, te paari e te märamarama... i teie mahana, tei
roto ia òutou te püai, te ìte, te paari e te märamarama e noaa atoà ai i ta
tätou mau tamarii, nä roto i ta òutou tautooraa, te faaòromaì e i roto atoà i
te tautururaa a te Âpooraa Rahi Âmui ia òutou ».
No reira, te faaitoito nei te Âpooraa Rahi Âmui ia
òutou i roto i ta òutou tautooraa, no te tauturu e no te haapii i ta tätou mau
tamarii ia òre roa atu te uì hou mäòhi ia paremo i teie mahana.
h- Te mau Hiòpoàraa :
Te
haamauruuru maitaì nei te Âpooraa Rahi Âmui i te mau Faatere, te mau Òrometua
Haapii, te mau Metua, te mau Tamarii e tae noa atu i te mau rave òhipa o ta
tätou mau Fare Haapiiraa Porotetani, no to rätou itoito i te tütavaraa ia
manuia ta tätou mau tamarii i te mau hiòpoàraa.
i- Piha haapiiraa papa toru « DNMADE, Diplôme National
des Métiers d’Arts et du Design » Mata î :
Te òaòa nei te Âpooraa Rahi Âmui no teie
faanahoraa âpī fäito papa toru « licence », te haamata i
teie matahiti haapiiraa 2022 i te Fare haapiiraa Tämuera a RAAPOTO.
6.2-Te Faaturaraa Òrometua
Ua tuuhia i roto i te faaturaraa te mau
Òrometua i muri nei :
-O
Jean-Marie, Temeehu a PICARD Òrometua, òrometua päroita, 27 matahiti täviniraa i roto i te Êtärëtia,
faaturahia i te âvaè Tïtema 2021 i roto i te päroita Te Rau Ôrive Tïpaeruì.
-O Benjamin, Tuarae a IHORAI Òrometua,
òrometua päroita, 25 matahiti täviniraa i roto i te Êtärëtia, faaturahia i te
âvaè Fepuare 2022 i te pü no Päôfaì.
- O Antonino, Tihiri a LUCAS Òrometua, ua
amo i te tiàraa päpaì parau rahi o te Haapiiraa Täpati, òrometua päroita e
haapii i te mau pipi i Heremona e i Terereätau. E 35 Matahiti täviniraa i roto
i te Êtärëtia, faaturahia i te âvaè Fepuare 2022 i Amarotetoa i Hürëpiti Tahaa.
E tuuhia atu
i roto i te faaturaraa :
-O Bruno, Iotua a
IOTUA Òrometua, òrometua päroita, 41 Matahiti täviniraa i roto i te Êtärëtia. E faaturahia i Àmaru i Rimatara i te Tuhaa 5
i te 09 no Âtopa 2022.
E to
mätou mau Metua tei tuuhia, e e tuuhia atu i roto i te faaturaraa. I roto i te
feruriraa a te Âpooraa Rahi Âmui i teie matahiti, ua rave faahou mai te Âpooraa
Rahi Âmui i te hiòraa no te ià arataì e arataì i te nana ià nä nià i te èà o te
ora.
Te
haamauruuru nei te Âpooraa Rahi Âmui ia òutou, òutou te tahi o te mau ià
arataì, tei faatoro itoito i te èà hinaarohia e te Atua Metua no te arataì i te
Nünaa Mäòhi i roto i te ora. Ia haamaitaìhia te Tumu Nui no ta òutou täviniraa
ia na e i to na nünaa.
6.3-Te mau tävini tei reva i Röhotu.
a-Te mau Òrometua i roto i te Âpooraa
faatere e te Âpooraa Rahi Âmui :
-O Arapari, Tauhere a PAPARAÌ, òrometua
faaturahia, 76 matahiti.
-O Henri, Manaèna a TUPAIA, òrometua, 53
matahiti.
-O Jacob, Iteraèra
a TARUOURA, òrometua faaturahia, 65 matahiti.
Hoa
here no te òrometua.
-O
Teatamarama, Kelly Vahine a KELLY, fänauhia ARIIOTIMA, 73 matahiti.
-O Caroline, Teàue Vahine a
TUHEIAVA, fänauhia HAAPII, 75 matahiti.
e-Te mau tiàtono tià Tuhaa i roto i te
Âpooraa faatere e te Âpooraa Rahi Âmui :
-O Francis Terii a TERIITAPUNUI Tiàtono,
Àuvaha päroita no Punaauia.
-O Julien Tamihau a BEA,
Tiàtono, Àuvaha päroita no Rapa.
-O Justin Tinomana a
TERIITETOOFA, Tiàtono no te päroita Te Rau Ôrive.
-O Viriamu a HATITIO, Tiàtono,
Àuvaha päroita no Maraa Paea.
-O Tira a TAUMU-TEVAEARAI,
Tiàtono, Àuvaha päroita no Toàhotu.
-O Ahuitu a PUARAI, Tiàtono
faaturahia no te päroita Âfareaitü.
f-Te mau rautï e rave òhipa i
roto i te mau âmaa òhipa :
-O Teamoarii a TETUIRA, Tiàtono no te
päroita no Papara, peretiteni no te Haapiiraa Täpati o te Tuhaa 2 e mono
peretiteni o te Âmuitahiraa Haapiiraa Täpati.
-O Uraòre a VAHINE, Tiàtono no
te päroita Maatea e peretiteni Uì Âpï o te Tuhaa 3 e mero tauturu i te Âmui-tahi-raa
Uì âpï.
-O Henriette a HURI, päpaì parau no te
Haapiiraa Täpati o te Tuhaa 1, òrometua faaineine i te mau rautï no te pü CPCV.
-O Louise a TIARII, rave òhipa i te pü
Haapiiraa Täpati e te Uì Âpï.
-O César a TUFARIUA, rave òhipa i te pü o
te mau Tamahine i Päôfaì.
-O Lydia a TAVAITAI, Haapaò moni i te pü
Uruài a Tama.
I to rätou mau hoa here, te mau
tamarii e te fëtii o teie mau tävini, te hoê nei te reo o te Âpooraa Rahi Âmui
te faaìte i to na täpaò Aroha ia òutou. Ua amo itoito mai rätou i te òhipa a te
Êtärëtia. No reira, na te Hau o te Atua e tiaì e e faaitoito mai ia òutou.
VII. TE TAUIRAA
ÒROMETUA 2022
Tuhaa 1
I Afaahiti, e
faaìtehia o Evelyne, Roroarii Vahine a KELLY òrometua.
Tuhaa 2
I Teahupoo, na te Tuhaa 2 e haapaò mai.
Tuhaa 3
I Âfareaitü, nä Robert, Maehaa a
TAIRUA òrometua e haapaò mai.
Tuhaa 4
I Fare e Maeva Huahine, e faaìtehia o Tepiu
Tevaiherehia Vahine a POUIRA òrometua.
I Tevaitoà e Tehurui Raìätea, e faaìtehia o
Lewis, Iotua a TUTAÌRI òrometua.
I Avera Raìätea, e faaìtehia o Pä a TAIME
òrometua Rarotoà.
I Pätio e Hïpü Tahaa, ua faaìtehia o
Maurice, Tiaìara a HIOE òrometua Rarotoà.
I Vaitoàre Tahaa, ua faaìtehia
o Teihotua Marc a POHUE òrometua.
I Poutoru Tahaa,
e faaìtehia o Nancy, Amona Vahine a MANA òrometua.
Tuhaa 5
I Nahö Rimatara, na
Hermann, Taumata a TAMAITITAHIO òrometua e haapaò mai.
I Amaru
Rimatara, e faaìtehia o Moereà, Pascal, Tiare a FLORES òrometua.
Tuhaa 7
I Tïpaeruì, e
faaìtehia o Varetau a PEAU òrometua Rarotoà.
Tuhaa 8
I Noumea, na te
Tuhaa 8 e haapaò mai tauturuhia e te Etärëtia Porotetani Kanaki no
Taratoni-EPKNC.
Âmaa
òhipa
Te
haapiiraa faaroo i te mau fare haapiiraa Porotetani :
-O
Lery Taahitua a TEMAURIURI òrometua te rautï tumu,
-I
Papeete, nä Moerava a TAUMIHAU òrometua e haapaò mai,
-I
Taravao, nä Gabriel Tuteanaiva a TEMARIIÀUMA òrometua e o Heremoana
Tauhere a TEIPOARII pipi òrometua e haapaò mai.
Te fare
maì e te fare täpeàraa :
-Na
Sabrina a TERAÌÂRUE òrometua e o Médérique a TAPAÒ Òrometua e haapaò mai.
Terereätau
:
-Ua faaìtehia o Abdias,
Hamaiterani a TEHAHE òrometua.
-E
faaìtehia o Nancy, Amona Vahine a MANA òrometua.
-E faaìtehia o Marc, Teihotua a
POHUE òrometua.
VIII-TE TÄPURA MONI
Ua haamana te Âpooraa Rahi Âmui
i te täpura moni faaòhiparaa o te matahiti 2021-2022 e te täpura moni ôpuaraa o
te matahiti 2022-2023. Na te Ôroà Faatupuraa parau, oia hoì te horoà a te nünaa
e paèpaè nei i te oraraa o te Êtärëtia.
Të hinaaro nei te Âpooraa Rahi
Âmui e haamauruuru maitaì i te hui faaroo o tei faaâpï noa i ta na tauturu i te
Êtärëtia i teie ä matahiti.
Të ìte nei te Âpooraa Rahi Âmui
i te täpaò püai e te päpü no to täua here rahi i to täua Atua, ta täua
Êtärëtia, to täua fenua e to täua Mäòhiraa.
Ia haamaitaìhia o Taaroa Nui
Tumu Tahi no ta na tauturu rahi ia tätou e to te hui faaroo, no to tätou
amo-faahou-raa mai i ta tätou horoà i nià i to na vairaa ei amoraa i ta tätou
faaìteraa i te hinaaro o te Atua.
Himene :
Te uiui nei hoì mätou
IX. TE MAU TUMU PARAU FERURI
A TE ÂPOORAA RAHI ÂMUI
TE PARAU MAU E TE PARAU TIÀ
Te 2 no tiurai.
No te parau mau e te parau tià i òaòa ai te
Âpooraa Rahi Âmui i te haamauruuru i te nünaa i taìruru mai i ta tätou 2 no
Tiurai i teie matahiti. E te faaara atu nei te Âpooraa Rahi Âmui e, ta tätou
ôroà 2 no Tiurai i teie Matahiti 2023 e tupu atu ia i roto i te mau Tuhaa tätaì
tahi.
Na
te parau mau e te parau tià e paèpaè i te haapiiraa no te paura âtömï i roto i
te mau fare haapiiraa.
Ua
ìte tätou e mea viivii te paura âtömï e e mauhaa taparahi taata hoì teie, te
reira te parau mau e te parau tià. E parau mau e e parau tià atoà hoì e ua
viivii to tätou ao i te tämatamataraa paura âtömï a te Faräni, mai te moana, te
fenua, te reva e to rätou atoà î. E rahi roa atu ä te viivii i te mau tau i
muri nei e tei riro atoà ei pohe tüatau no teie nünaa. A ìmi noa atu ai te Hau
Mäòhi e täpoìpoì i teie òhipa ìno nä roto i te puta o ta rätou i päpaì mai no
te faanehenehe noa ia i te àpu.
No
reira, te haapäpü nei te Âpooraa Rahi Âmui, eita tätou e färii i terä täpoì
hauà ìno ta rätou ei puta haapiiraa i te mau tamarii i roto i te mau fare
haapiiraa. Ua oti ê na te puta haapiiraa i te päpaìhia, terä ia ta Moururoa e
Tätou, e te reira te mau parau e haapii i roto i te täatoàraa o te mau fare
haapiiraa, ta te hau e ta te mau Êtärëtia, no te mea, te reira te parau mau e
te parau tià.
E
parau mau e e parau tià, ua faatopahia te taiò a te mau tamarii i Tämuera a
Raapoto.
Te
mea päpü, e fäito faahiahia te taiò tei roaa i ta tätou mau tamarii i roto i
terä piha hoê e te piha hopeà. E te reira maitaì, no te itoito ihoä ia i te
tütavaraa e türaì i ta rätou mau faaineineraa, te reira te parau mau e te parau
tià. I mua rä i te òhipa i ravehia e te pü o te haapiiraa a te Hau Faräni tei
ìte ë e fäito maitaì roa te mau taiò tei roaa i ta tätou mau tamarii ia
faaauhia i to te mau tamarii i Faräni, i rave faahou ai rätou i te hiòraa i te
mau taiò a ta tätou mau tamarii e ta rätou i faatopa. I mua i te reira òhipa
tano òre, të faaìte nei te Âpooraa Rahi Âmui i to na tüàti òre i te òhipa i
ravehia e te pü haapiiraa a te Hau Faräni mai te òre e faaara i te mau òrometua
haapii i Tämuera a Raapoto.
Ua
rave te Âpooraa Rahi Âmui i te faaotiraa e tuu i ta na hororaa i te Hau Faräni
no ta na huru raveraa i te taiò tei roaa i ta tätou mau tamarii, e të pii atoà
nei te Âpooraa Rahi Âmui, ia âmui mai te täàtiraa a te mau metua tamarii no
teie fare haapiiraa Tämuera a Raapoto, na reira atoà te âmui-tahi-raa a te
täàtiraa o te mau metua tamarii o te mau fare haapiiraa porotetani i roto i
teie hororaa.
A
piti, te ani atoà ra te Âpooraa Rahi Âmui i te Hau Faräni ia faaòre-roa-hia
teie hohoà ture o te haapiiraa i nià i te taiò a te mau tamarii.
Te
haapäpü atoà ra te Âpooraa Rahi Âmui e, eere ta tätou mau tamarii i te mau
tamarii maùa, e mau tamarii rä tei faaitoito ia î rätou i te ìte e te paari e
te märamarama, te reira te parau mau e te parau tià.
Te parau tià e te parau mau : ia ìte-atoà-hia te päpaìraa a
te Êtärëtia Porotetani Mäòhi.
E fäìraa faaroo na te Âpooraa Rahi Âmui e, te reo Mäòhi, te fauraò
ia no te ìte e te paari ta Taaroa i horoà ei taoà faatau aroha i te nünaa
Mäòhi. I teie mahana, hoê anaè päpaìraa reo Mäòhi i ìtehia i roto i te mau fare
haapiiraa maori rä, ta te fare vänaa anaè ; e inaha, te vai atoà nei te
päpaìraa reo Mäòhi a te Êtärëtia Porotetani Mäòhi tei òre ä i ìte päpühia i
roto i te mau fare haapiiraa.
No reira, te ani nei te Âpooraa Rahi Âmui i te Hau Mäòhi e te Hau
Faräni, eiaha e hiò pae hoê noa i te päpaìraa reo Mäòhi, ia ìtehia rä e ia
färii-atoà-hia te päpaìraa o te reo Mäòhi a te Êtärëtia Porotetani Mäòhi i roto
i te mau fare haapiiraa atoà, ia au i terä ture o te turaraa o te taata tumu o
te fenua.
Te parau tià e te parau mau i mua i te Maraa-ûàna-raa o te hoo o
te oraraa i teie mahana.
No te tärahu rahi a te Hau Fenua i te Hau Faräni, i haamaraa
ûànahia ai te hoo o te oraraa i teie mahana i te fenua nei, e tei faarirohia ei
tärahu na te nünaa, te reira te parau mau. Te parau tià, ta Faräni te tärahu
rahi pee òre i te nünaa Mäòhi.
No reira, te pii nei te Âpooraa Rahi Âmui i te Hau Fenua, a faaea
i te faauta i ta òe tärahu rahi i nià i te tua o te nünaa. E te pii atoà nei te
Âpooraa Rahi Âmui i te Hau Faräni, a faaìte i te parau tià e te parau mau i nià
i ta òe tärahu rahi pee òre i te nünaa Mäòhi.
Te parau tià e te parau mau i mua i te maniiraa mai to räpae i te
fenua nei.
Ua faahapahia na te Mäòhi e te Hau Faräni, paèpaèhia e te Hau
Fenua, i te fänau rahi i mua ra. Aita atu ia ta rätou e pororaa i taua tau ra,
ia faaiti te Mäòhi i te fänau. E ua färii te Mäòhi. E inaha, te parau mau, e
ôpuaraa faanaho-ätea-hia ia manii rahi mai te nünaa êê i Mäòhi Nui nei, e 8
tauatini nünaa êê i te matahiti tätaì tahi, no te roaraa 10 matahiti. Te parau
tià, ua faarirohia o Mäòhi Nui ei ôfaaraa no te nünaa êê, e ei âpoo moni na te
Hau Faräni.
No reira, te âpiti nei te Âpooraa Rahi Âmui i te reo o te Atua e
nä ô ra e : E te nünaa Mäòhi e, a fänau tini, a fänau taau, faaî ia Mäòhi
Nui i te mau ohi rau, e a haavï iho.
Te faufaa
Tupuna e te faufaa ora mure òre a te Mäòhi : e parau tià e te parau mau.
Te
parau mau, O Mäòhi nui, mai nià i te raì e i raro i te moana, tei ìtehia e tei
òre i ìtehia e te mata taata, te faufaa mure òre ia ta Taaroa i horoà na te
Mäòhi. Ua huanane-roa-hia rä i teie mahana. Tahi o taua faufaa mure òre ra : te
5 mirioni Kiromëtera tuea moana ia o Mäòhi nui, tei pirihia i te mau òna no
Europa no te faaora ia Faräni ; e ua ineine roa te mau òna rarahi i te haere
mai e heru i terä mau repo varavara moni rahi i raro i te moana. E ìnaha, te
parau mau, na täua teie faufaa ora mure òre e te nünaa Mäòhi.
No
reira, te pii nei te Âpooraa Rahi Âmui i te Hau Faräni, ia faahoì mai i te
täatoàraa o te faufaa ora mure òre ta òe i èiäharu i te nünaa Mäòhi no te mea,
ta Taaroa te reira horoà i te nünaa Mäòhi. Ia nä reira òe, e riro ia òe ei hiòraa hanahana na to te ao nei.
Te ahuraa o te reva e te
maraaraa te miti i te mau pae Tuamotu, e parau mau e te parau tià.
« Mai te mea noa atu e, e òre roa atu
te mata o te mau uì i muri noa aè ia ù e hiò faahou i to rätou mata i te Atua o
te ora, e haamure-hope-hia te ao Mäòhi e vai nei ». E tohu teie na Paiòre, tahuà veà Mäòhi no te
mau motu Tuamotu mä. E ua tohu atoà te mau àivänaa i te matahiti 2012 : « I te
ärea 25 matahiti, e maraa te miti i nià i te fäito e 4 mëtera i te ao
täatoà ».
I mua i te òi o te mata o teie tahuà e teie
mau àivänaa, te faaìte ätea mai ra ia tätou te tahi mau àti e tupu i nià i te
fenua o Mäòhi Nui. Ta te mau täpaò ia o ta te rahu e faaìte noa mai ra ia tätou
i teie mahana, e parau mau. Te ahuraa o te reva e te maraaraa miti e tupu mai i
roto i nä poro e hä o Mäòhi Nui nei, aita atu mea e ora ai te nünaa i mua maoti
rä, te tütonuraa ia i to na mata i nià i te Atua, e parau tià roa ia.
Te pii nei te Âpooraa Rahi Âmui ia òe e te
nünaa, ia hiòhiò, ia tütonu i to tätou manaò e to tätou mëharo i nià i te mau
täpaò atoà o ta te rahu a Te Atua Nui Tumu Tahi e faaìte noa ra.
Te tïtau atoà nei te Âpooraa Rahi Âmui ia
òe e te nünaa, ia faahaèhaa, ia tatarahapa, e ia mäteatea te èà hoìraa i te
Atua ra.
TE PARAU MAU E TE PARAU TIÀ I NIÀ I TE TIÀRAA E TE TURARAA O TE
NÜNAA MÄÒHI.
Te nä ô ra te tahi tuhaa no te pehe a te tahi toa Mäòhi o Turo a
Raapoto, i ta na hiòraa i to na nünaa, e to na oraraa i teie mahana :
"O vai rä vau nei, Aore".
Te parau no te tiàraa e te turaraa, e faanahoraa te reira na te
ture. Aita rä te ture Faräni e ìte ra i te nünaa Mäòhi. Areà rä te parau o te
taata tätaì tahi, te päruru ra ia te ture Faräni e te Hau Mäòhi. Ei hiòraa, i
te fenua Raìvavae, ua färii te Hau Mäòhi i te tapihooraa fanauà ià e te pähua a
te tahi taata ma te òre e fäfä i te manaò o te nünaa. Inaha, aita te ture e
faahepo i te reira.
Te tahi räveà no te hiò nünaa i teie parau, ia faahoìhia mai te
ture Mäòhi tei riro ei fäìraa faaroo na na e tei tauturu na i te oraraa o te
nünaa. Te rähuiraa i te faufaa moana e te fenua, te ture Mäòhi ia i mana na i
te tau o te mau Tupuna, tei faahïroà faahou mai ia tätou e, na te faaroo o te
feiä täià e te feiä faaàpu e faanaho i te ora o te nünaa.
No reira, te pii nei te Âpooraa Rahi Âmui a te Êtärëtia Porotetani
Mäòhi i te Hau Faräni e te Hau Mäòhi, ia haamana-faahou-hia te parau no te ture
Mäòhi o te rähui ei ture no te nünaa. Ia färii atoà te Hau Faräni e te Hau
Mäòhi i te reira, të auraro ra ia räua i te ìrava 25 a te Ture no te 13 no
Tetepa 2007 n°61/295[1] a
te Hau Âmui no te tiàraa o te mau nünaa tumu e faahepo ra : ia faatura te
mau Hau i te faufaa tumu a te nünaa Mäòhi.
« A hiò i to mouà, te
hanahana te reira o to âià ».
Tahi
ture teie a te arii Tetunaè, e no te mea e ture, e mea tïtauhia ia te täatoàraa
ia faatura. E inaha, te mouà i roto i te tiàturiraa o te nünaa Mäòhi, to na iho
ia Atua. Te auraa, ia moè te Atua, e moè atoà täua e te nünaa Mäòhi. No reira,
faaätea noa atu ä täua i to täua Atua, haamanaò, eiaha roa to täua mouà ia moè
no te mea, te fenua, te tïteàmata ia o te ìte.
No
reira, te tïtau nei te Âpooraa Rahi Âmui i te nünaa Mäòhi, ia mau tütüaau i
teie faaueraa paari Mäòhi ei arataì ia na, ia òre o ia ia moè e ia päinu hänoa
i roto i te oraraa nei.
Te
pii nei te Âpooraa Rahi Âmui ia täua e te nünaa Mäòhi : A hiò i to täua fenua,
te hanahana te reira o to täua âià. No reira, te ani nei te Âpooraa Rahi Âmui
ia faaòrehia te Ture no te vävähiraa, te hooraa e àitauraa fenua, te räveà ia e
teitei noa ai to täua mouà e e tura ai to täua âià.
TE 01 NO TETEPA 2023 E ÔROÀ NO TE
FAATIÀMÄRAA.
I
teie matahiti 2023, te 60raa ia o te matahiti to te tamarii Mäòhi
faatere-itoito-raa mai te tiàmä i te Êtärëtia Porotetani Mäòhi e to na hoì
amo-tuutuu-òre-raa i ta na tuhaa no te tupuraa o te parau tià e te parau mau i
Mäòhi Nui nei.
No reira, ua faaoti te Âpooraa Rahi Âmui e
ia täpaòhia te 01 no tetepa 2023 ei ôroà nä te Êtärëtia Porotetani Mäòhi. Ôroà
papahia i nià i te òhipa faatiàmä ei tuhaa mutu òre nä te Mäòhi. E nä te reira
ôroa e ìriti i ta na putuputuraa e ta na mau täpura òhipa.
Ua faaoti atoà te Âpooraa Rahi Âmui, e tupu
te 138raa o te Âpooraa Rahi Âmui a te Êtärëtia Porotetani Mäòhi 2023, i Mooreà. I reira te haamataraa te mau arataìraa o te oraraa
o te Etärëtia mai te pü haapiiraa i te mau veà tono, âua pipi matamua, oroà
faatupuraa parau, neneiraa i te evaneria a Ruta, fare pure matamua i Mäòhi Nui
e i Moana Nui a Hiva.
Te faaitoito nei te Âpooraa Rahi Âmui i te
Êtärëtia ia ìriti te Âpooraa Rahi Âmui i te Tau âpï o te faaineineraa i te
nünaa Mäòhi no te haere i nià i te èà o te tiàmäraa e ia faariro i te reira ei
täpura òhipa matamua roa nä na i te roaraa o te taìara o te tau.
No reira,
te poroì nei te Âpooraa Rahi Âmui i to te Êtärëtia, ia ôroà tätou no te värua
faatiàmä i höroàhia mai i te Êtärëtia no te tupuraa o te Hau o te Tumu Nui i
Mäòhi Nui nei.
E ORA ÒE IA ÒE IHO, E PARAU MAU TEIE E TE PARAU TIÀ.
Teie te fäìraa a te faatere hau matamua tahito Raffarin "Une
France sans la Polynésie serait à bien des égards, affaiblie." Oia hoì,
"Aita anaè o Mäòhi Nui, e paruparu rahi roa o Faräni." (veà la
dépêche no te 6 no Mäti 2015).
I mua i terä fäìraa parau mau ta Raffarin, te haapäpü nei te
Âpooraa Rahi Âmui e, ua hape roa terä pehe, e nä ô ra e : "Àita anaè
o Faräni, e pohe o Mäòhi Nui,"
No reira, te haapäpü nei te Âpooraa Rahi Âmui, eere na Faräni e
faaora ia Mäòhi Nui, na Mäòhi Nui rä e faaora nei ia Faräni. Tano roa ai terä
parau ta Turo a Raapoto e nä ô ra e :"I reira ra, na òe ia e te Mäòhi
e faaora ia Faräni."
E te nünaa Mäòhi e, a tiàturi i to òe Atua, a tiàturi i to òe
fenua, e a tiàturi ia òe iho, e ora òe i to òe Faaroo Mäòhi Mau. E parau mau
teie e te parau tià.
UA
TAE I TE TAU E HAAMAU I TE HAU MÄÒHI I TE FENUA NEI.
E
parau teie na Henri a Hiro, i te taime i mäìtihia ai te peretiteni o te âpooraa
rahi fenua i te matahiti 1982 ra. E inaha, te parau mau, e reo teie no te Atua
i te nünaa Mäòhi. Ia haapotohia, te haamauraa i te Hau Mäòhi, e hinaaro ia no
te Atua. Te haapäpü nei te Âpooraa Rahi Âmui e, ua hope te tau no te Hau Mäòhi,
e ua tae i te tau e haamau i Te Hau Mäòhi Nui ; òia ta Taaroa faatereraa i
te nünaa Mäòhi i Mäòhi Nui nei.
No
reira, te ani haèhaa nei te Âpooraa Rahi Âmui i te Hau Faräni, ua hope te tau
no te faatïtïraa, te faahoì nei o Taaroa ia òe i roto i te Faatereraa Mä e te
Tiàmä, te mea anaè ia e Mä ai e e Tiàmä ai täua i mua i ta òe tärahu tüatau.
Te
pii nei te Âpooraa Rahi Âmui i te nünaa Mäòhi täatoà, mai hoì tiàmä anaè i roto
i te Faatereraa Mä e te Tiàmä a Taaroa Nui Tumu Tahi, te mea anaè ia e riro
faahou ai tätou ei nünaa Tiàmä i Mäòhi Nui nei.
X. POROÌ I TE
ÂPOORAA RAHI ÂMUI,
POROÌ I TE NÜNAA
MÄÒHI
E to
te Âpooraa Rahi Âmui e, e tiàturi rahi to te Atua ia òe, i horoà ai o Ia
ia òe i te tiàraa faaora i to teie nünaa Mäòhi. Ua tae i te tau, teie to òe
nünaa e färiu mai ra i nià ia òe. Faahoì i te huià (tamarii o te fenua) na nià
i te èà o te parau tià e tae ai o ia i te fare metua. E èà atoà teie e tupu ai terä maa parau iti ta Ietu, ta
tätou i fäì ia na ei fatu no tätou, te nä ô ra o ia e, O vau te èà e te parau mau e te
ora, aore roa e taata e tae i te Metua ra, maori rä ei ia ù.
Teie
te reo o te Atua ia òe e te Âpooraa Rahi Âmui i teie mahana : Te tono nei au ia òe i roto i te nünaa
Mäòhi. E haere òe e pätötö faahou i te àau o taù nünaa iti, ia tupu faahou te
maa parau ra e : Te aroha e te
parau mau, ua färerei räua ; te hau e te parau tià, ua hohoì räua.
Aita atu ia e pähonoraa maitaì roa aè ta te Atua Nui Tumu Tahi e tiaì ra i to
òe àau ia fäì, maori rä : Teie au, o
vau ta òe e tono…
E te
Nünaa Mäòhi e, no te rahi o te aroha e te here o to tätou Atua ia tätou, i tae
roa ai o Ia i te horoà i to na täatoàraa ei vauvau terevete, e ei feafearaa na
tätou ia Na i te pö e i te ao. Tämarühia to tätou oraraa e te heeuri raurau o
te maire òromaa, to Na ia here Metua, tei riro ei tahei ùnaùna e te ààra hoì no
tätou. To Na hoì Mehoi, ta Na ia i tuu i roto i to tätou
metua vahine faatupu ora, te mea ia i tupu heeuri ai tätou i roto i to tätou
oraraa. Ua î to räua àpu rima i te vaianu faaora i to tätou mau pëpë, ei faanä
e ei tämarü i to tätou mau mauiui. Ta te here faatupu ora ia, tä to tätou nau
Metua i horoà ei faufaa mure òre nä tätou.
E aha iho ra rä hoì tätou i riro ai ei ôvere io tätou
iho. E aha iho ra rä hoì tätou i tahitahi ai i to Räua rima aupurupuru ia
tätou. E aha iho ra rä hoì tätou i autä ai i te teimaha o te oraraa i teie
mahana.
E parau mau e e
parau tià, eere roa atu
tätou i te pütii, (tamarii ôvere) e te àihamu, e tamarii poiherehia rä tätou e
to tätou nau Metua. Haere mai, mai hoì anaè e àhu faahou i
te hana Metua, te tiai noa mai ra räua ia tätou.
Te nä ô ra te pure a te tupuna : « Ia
Atua te Atua, ia fenua te fenua, ia taata te taata, ua maitaì roa. »
Ia ora na !
Faaa, i te 31 no Tiurai 2022
[1] ìrava 25 a te Ture no te 13 no Tetepa 2007 n°61/295. (United nations declaration on the rights of indigenous peoples (13
september 2007), article 25 : « Indigenous people have the right to
maintain and strengthen their distinctive spiritual relationship with their
traditionnaly owned or otherwise occupied and used land, water and coastal seas
and other resources and to uphold their responsabilities to future generations
in this regard ».)
