Papa haamori moana nui a hiva
Faaineineraa
A faaroo mai na e te mau
Ipo, i te parau tumu no te fāriiraa a to Hiti raro. E rāhiri, e rāhiri
no ô mai i te Tumu ra. Ei rau meià, ei rau haari te vauvau, Ei nahe te tāpoì,
no te fārii ia ia òe e te manuhiri. Oia te manu moà o te fenua. E vai haari,
tei te pū o te hui Metua no te fārii ia e no te tāmā ia òe. E ôìni māa hotu
teie no te faaitoito ia òe e ta ù nūnaa iti.
E ta ù nūnaa iti, e te
mau Ipo a te Tumu. la Mā, tāmā. Ei âau mā to tātou ia haere mai i mua i te
Atua. E tere haamori to tātou i tae mai ai i nià i teie tahua. A faataa na i
teie maa taime iti no te haamoriraa. A haapae na i te mau viivii e te ìno. A
haapae atu na i ta òe mau parau huru rau. A tuu atu i rāpae i teie nei tahua. E
taime teie no te Tumu Nui. No na anaè te parau e te haamaitaìraa. Ei hau, ei
hau i roto i te haamoriraa nei.
Himene
(Tià te pāroita i nià)
Taùraa
E taù tātou i te Atua,
E to mātou Metua I te raì
tuatinitini
Te Atua nui i papa i te
ora nā roto ia Rumia
Te taù atu nei mātou ia
òe
A haere mai, A haere mai,
A haere mai, a tomo mai
A tau mai na òe i roto i
te haamoriraa nei
Eie, ua ineine ta òe mau
Ipo i te fārii ia òe
Ua ineine atoà ta mātou
mau pehe, e ta mātou mau ôrero
A haere mai rā, a
pārahirahi mai, a noho mai rā
Himene
(la hope teie himene, e pārahi te
pāroita)
Haamoriraa
E parau maitaì ta òe e te Tumu Nui
E te Tumu Nui e, O òe i
tuu mai i ta ōe parau maitaì roa ra
I tuu ia òe i te vāhi
fātata roa ia mātou nei
Aore hoì òe i faanoho i
ta òe Parau i nià i te raìtuataa
E parau ai mātou, o vai
to tātou e haere i nià i te raì e tii e hopoi mai ia faaroo atu tātou
Aore òe i huna i ta òe
parau i te tahi pae o te moana
E parau ai mātou, o vai
to tātou e fano i te moana e tii e hopoi mai ia faaroo atu tātou
Te parau nei hoì òe e
Erā iho ta ù Parau, tei to vaha, tei to âau, ia haapaò
hoì òe i te reira e tià ai.
No
òe Te tura e Te Tumu Nui
E to mātou Metua i te raì tuatinitini e
Atua no te mau mea atoà, Atua no te taata nei
I hāmani òe i ta òe mau Ipo ei tāne, e ei vahine
Putapü to mātou âau i to òe maitaì rahi
O òe i hāmani mai ia mātou te mau Ipo, mai roto mai te ôpū o te fenua
Òaòa noa ai rā mātou
Te varovaro atoà mai nei ta mātou mau hapa
To mātou faaroo òre, te âau ètaèta, e te haapaò òre i
to òe here
E Atua rā òe no te aroha e te hau
la tura mātou i to mātou metua vahine
Te âià i fānau mai ia mātou
Ei âau mähorahora noa to mātou
Te âau faatupu ôhie noa te hōroà ia tià faahou tei paruparu i roto i te tura e te maitaì
E te Tumu Nui e, o òe te Tumu, o mātou te mau Ipo
la vai mā noa to òe here e to òe aroha i roto i to òe
nūnaa
la Māòhi noa ta òe mau Ipo i mua i to òe aro
la tiàmā to òe nūnaa iti o Māòhi nui
Himene
(Himene
faahaèhaa)
E
here ôtià òre to òe te Tumu Nui
E te Atua mana e,
Te Atua Nui Tumu Tahi,
Te Tumu i Māòhi ai mātou nei
A fano te tau i to na fanoraa
Ua hiti atoà to òe here e to òe aroha mai te
hitiaa-o-te-rā, tae noa atu te tooà-o-te-rā
I tere na ta òe mau Ipo nā nià i te ara o te fenua nei
Ua tā atoà te aroha no òe i nià ia Māòhi nui nei
Ua hei to òe aroha e te Tumu Nui na te moana nui a
Hiva
Mai ia òe i faariro ia mātou ei Ipo
Ua haapāpū atoà òe ia mātou i te mau hōroà na òe
E mau tāpaò anaè ia no to òe here
Rahi noa atu ā ta mātou mau tītauraa ia òe
Aore roa to òe âau i ôpipiri noa aè ia mātou i to òe
aroha Metua
E te Atua e, O òe te Tumu
E o mātou ta òe mau Ipo
la fānau faahou mātou i roto i to òe here ôtià òre
la here faahou mātou ia mātou iho, e ia here mātou i
to mātou täuaro
No
òe Te hanahana e Te Tumu Nui
E te Atua Nui Tumu Tahi e,
E reo iti haamaitaì teie na te mau Ipo
E reo faaìte i to òe hanahana e to òe mana
E hanahana faatiàmā to òe e to mātou Atua
Te hanahana e òre e vare i te reo mōnā o
te tavaimanino
E hinuhinu hoì e paèpaè i te parau tià e te parau mau
A paremo to ù nūnaa iti i roto i te mau âti rau e
manii noa mai nei
Ua māramarama atoà mātou e, o òe to mātou ora e to
mātou haapūraa
O òe to mātou pāìno i te raì,
Ua vaiiho mai òe i to mātou pātea ìno, ei hoa
fātata roa no mātou
A mau ôrua i to mātou rima, arataì ia mātou i nià i te
êà o te ora
A arataì ôrua i to mātou taahiraa âvae
la tārava faahou ta mātou,
la rūàu faahou ta mātou,
Ia ûtē faahou mātou i te haamaitaì ia ôrua
Ei ia ôrua te hanahana, te maitaì e te hau
Himene
(Himene
òaòa)
Te
faaroo o te mau Ipo
Te fāì nei mātou e, te reo, e taoà faatau aroha ia na
òe i te Māòhi. E fauraò hoì te reo no te ìte e te paari. E faufaa te reira ta
òe i faataoà
ia mātou. E ìte ai mātou i te auraa o te maitaì, te òaòa, e te hau o te oraraa.
Te fāì nei mātou e, no te ôpū i parauhia ai to te ùpu,
e no te ùpu i parauhia ai to te ôpū. I nati ai te mau ôpū atoà no te mau Ipo o Māòhi nui nei, e ua nati
atoà mai te mau ôpū o te
mau Ipo no moana nui a Hiva. Te ùpu nei hoì ta òe mau Ipo i te heumanava e heheu nei i
te here e te aroha no òe. O te tāviri ia e tātara i ta òe ôpuaraa faaora e te
Tumu Nui e. Te ùpu nei hoì, o te mau parau ia i roto i te ôpū o ta òe mau Ipo e
faauru mai i to òe mana, o tē tātara i te ûputa o te raì, te fenua e te moana.
E matara faahou ai te hau e te maitaì i Māòhi nui nei. E mai ia mātou e fāì nei
e, ua faatupu te mana o ta òe Upu e te Atua i te raì e te fenua i te matahurahura o teie nei ao. Te fāì atoà
nei mātou e, e faafānau atoà te reira ia mātou i roto i to òe hau, mai te
arataì ia mātou nā nià i te māramarama o ta mātou Upu, tei riro ei tāviri e
matara ai te ûputa o te ora o te Māòhi. O ta mātou ia e tiàturi nei.
Te fāì nei mātou e, i te rahi o to òe here e ta òe
hāmani maitaì ia mātou, i hōroà mai ai òe i te mau Ipo, te mana o te here, oia
te here o te tāne i te vahine, nā reira hoì te here o te vahine i te tāne. I
tanu rāua i taua huero ra ia hotu ùmu te maitaì, te hau e te ora na òe i Māòhi
nui nei. Riro ai rāua ei hoê, e ei metua te tahi no te tahi, ei metua atoà hoì
no te mau Ipo i Māòhi nui nei. O ta mātou ia e tiàturi nei.
Te tiàturi nei e te fāì nei mātou e, ua hōroà hope roa
mai òe i to òe here i te Māòhi nei, ta to mātou ia metua vahine faatupu ora e
haapii noa nei ia mātou, àore e mahana tuua. Te mea mau ia ta to mātou mau
tupuna i fāì nā roto i ta rātou Upu i te nā ôraa e, Ia Atua te Atua, ia Fenua
te Fenua, ia taata te taata, ua maitaì roa ia. E parau mau.
Himene
Pure
îriti te taiòraa
Te mau Ipo a te Atua e, a māmū na rā, faaāteatea na i
te ûputa o to tātou ôpū, vai iho te Parau a te Atua ia tomo mai, mā te
faaapiapi-òre-hia.
Te Atua e, a parau mai òe i to òe mau manaò, ei arataì
ia mātou nā nià i te taìara o te parau tià e te parau mau.
Taiòraa
parau
Pure
ôpani te taiòraa
Heeuri noa ai Māòhi nui, parau-noa-hia ai to ù
Māòhiraa, no òe rā mātou i Māòhi ai. I pū mai mātou mai roto mai i te ôpū o te
fenua o Māòhi nui. Ia teniteni e ia tini noa te faateniteniraa i ta òe parau tià e te parau
mau, te êà ia no te ora mure òre. Maururu e te Metua. Tahitià mai.
Himene
Poroì
Himene
Parau
faaara
Pūpūraa
ō
Pure
ārai
Mata
ara mai te Atua i te mau Ipo
E to mātou Metua i te raì tuatinitini. Faaroo mai te ùpu a ta òe mau Ipo. Tumu o te raì, te fenua, te moana e te
reva, tumu o te parau, te māramarama e te ora. Haamaitaì e faahanahana mātou ia
òe, no te mea i mua i ta mātou piiraa, te faaroo e te pāhono noa ra òe i ta
mātou taùraa ia òe. Teie te mau Ipo o Māòhi nui i mua ia òe, ta òe mau tamarii,
to òe mau tāvini, no te tauturu ia i ta òe ôpuaraa faaora. Te tuu nei mātou i
to mātou turi i mua ia òe, tāpaò faaìte i to mātou faatura, e to mātou ipo ia
òe i te rahi o ta òe manaòraa mai e ta òe faaherehereraa mai ia mātou.
Nō reira, tūrama ia mātou nā roto i ta ōe Parau mana, no te arataì ia mātou i te êà o te parau e te ora. Te êà e arataì i te taata i te fare metua ra.
Hōroà òe ia mātou te ìte, ia iho tāmau to òe ipo e to òe aroha metua, tei îriti
ia mātou i roto i te oraraa ta òe i faanaho no mātou. Te ipo i hōroà i te pūai taa ê, te itoito âpī i te raveraa i ta òe òhipa i
roto te òaòa e te maitaì.
Nō reira, e òaòa rahi to mātou i te hohoà ta òe i tuu
mai i nià ia mātou, ta òe mau Ipo. Te hohoà ia no te here e te aroha, ta òe i
tuu na i roto i to mātou mau tupuna. Te nehenehe o to rātou faaroo, ta rātou
tiaìtururaa, to rātou ipo ia òe e te piriraa rātou ia òe e te Atua. Ua faaàmu e ua faainu te reira mau parau tāâtoà ia mātou. Te haapiiraa ia i tāpeàhia mai, ia au i te ìte e te paari tei roaa ia mātou. Faatiàmā ia mātou nā
roto i ta òe parau tià e to òe tura. la fānau faahou mātou i roto i te ora na
òe.
Nō reira, a faaitoito ia mātou i te rave i ta mātou
tuhaa. Areà ta òe tītauraa tāmau e te tuātau, te iporaa ia òe iho, te fenua, e
i te Atua, e faufaa tumu ia tei paèpaè i to mātou haereraa i te fare metua e ta
tātou ahimāaraa i to fare na.
Maururu, maururu no te ora e te metua o te ipo.
E te Tumu o to mātou ora e, a ìte mai i te ùpu a to
mau ipo. Amene.
Himene
Pure
a te Fatu
Poroìraa
e Haamaitaìraa
Te nā ô nei te ùpu a te mau Ipo
A here ia òe iho,
A here i to òe ùtuāfare
A here i to òe fenua
A here i to òe Atua Ua maitaì roa ia.
HEURAA TAÒ
1-Rāhiri : E parau tumu teie no te fāriiraa i te mau manuhiri,
manihini. E peu tumu teie i haamauhia e to Huahine. Te auraa no teie taò, e rā,
oia te mana o te Atua tei hiti mai i nià i te fenua e te moana, o tei hōroà te ora e te
maitaì. O tei riro te reira ei rāveà no te fāriiraa i te manihini. Areà te hiri, e moà to na auraa. E parau
ia teie no te mau moà e tau mai i nià i te fenua, o rātou i riro ei tià no te
Atua i te fenua nei.
2-Rumia : o te àpu ia o te Atua, i reira to na taaminominoraa,
pū mai ai i roto i te ao. O te àpu atoà te reira, ta te Atua i faaòhipa nei,
papa raì, e ei papa fenua. Inaha, taua àpu no Rumia, tei Hiti raro ia to te
Atua vaiihoraa.
3-Te raìtuataa, parau-atoà-hia te raì tua iva, oia hoì te raì
i reira te Tumu Nui te
vaiihoraa te marama, te rā, e te mau fetià o te raì.
4-Reo mōnā : E parau moanamona, aita rā e parau mau i roto.
5-Tavaimanino : E taata haavare teie.
6-Pāìno : O te parau tahito ia no te Metua tāne.
7-Pātea ìno : O te parau tahito teie no te Metua vahine.
8-Ipo : Here
9-Ùpu : Pure
Ètärëtia Porotetani Mäòhi
Mätahiti 2024
Te tumu parau :
O vau te ùputa o te ora
Te parau papa :
O Vau te ùputa, o te nä ô nei mai ia ù nei i te tomo ra, e ora ia, e haere
rätou i roto e i räpae, e noaa hoì te mäa (Ioane 10, 9).
I te mahana mätamua :
(Maehaa a TAIRUA)
Te
tumu parau : Te faufaa tumu o te parapore
Te
taiòraa papa : E rämepa ta òe parau i to ù nei
âvae, e tiàrama no to ù nei mau èà (Taramo 119, 105).
Te
faatoaraa : Te tumu parau e amoamo i to tätou mau
âvae i roto i teie hepetoma, e i te roaraa o teie tau âpï, teie ia : O
vau te ùputa o te ora ; papahia i nià i terä fäìraa ta te Fatu e nä ô
ra e : O Vau te ùputa ; o te nä ô nei mai ia ù nei i te tomo ra, e
ora ia, e haere rätou i roto e i räpae, e noaa hoì te mäa (Ioane 10, 9).
Te uiraa, teie ia : E aha teie parau, e e aha te tauturu e noaa mai ia
tätou i teie mahana, e i te roaraa o teie tau âpï.
E mata na tätou nä mua
roa i te hiòhiò, e te tütonu i nià i teie reo o te päpaì Taramo e nä ô ra
e : E rämepa ta òe parau i to ù nei âvae, e tiàrama no to ù nei mau èà
(Taramo 119, 105). Ua mau âau roa ia tätou teie reo no te mea, ua
pinepine tätou i te taiò e i te faaroo. Ia tütonu maitaì faahou anaè rä tätou i
nià i teie reo, aita atu paha e manaò faufaa roa e tano tätou e täpeà mai maori
rä, e Parapore teie, tei parauhia i te reo Mäòhi e, e Faaauraa. Te faaau nei te
päpaì Taramo i te parau a te Atua, i te rämepa ; e aore ra, te faaauhia
nei te mörï päruru, e mörï âvae teitei tahi atu parauraa, i te parau a te Atua.
Te auraa, te vai nei te parau a te Atua, e te vai nei te mörï päruru ;
eere te parau a te Atua i te mörï päruru, eere hoì te mörï päruru i te parau a
te Atua. Te faufaa tumu rä o te Parapore aore ra o te Faaauraa, teie ia :
mai te àma o te mörï päruru e türama i te mau haereà o te taata i roto i to na
oraraa ; mai te reira atoà te àma o te parau a te Atua i te türamaraa, e
te faaôhieraa i te mau haereà o te taata i roto i to na oraraa. Ia òre te àma o
te mörï päruru ia türama i te oraraa o te taata, eita e òre ua pau paha ia te
mäa, ua reporepohia änei te hiò, e aore ia ua potohia paha ia te ùiti. Te auraa
ra, eere ia no te mörï päruru te fifi, te taata àtuàtu rä i teie taoà tei òre i
haapaò maitaì faahou i ta na tuhaa. Mai te reira atoà hoì te parau a te Atua,
ia òre hoì te àma o te parau a te Atua ia türama i te mau haereà o te taata,
peneiaè aita paha ia te àma o te parau a te Atua e faaôhie faahou ra i te taata
i te ìteraa i te hinaaro o te Atua. Te auraa ra, eere ia no te parau a te Atua
te fifi, no te taata türama rä tei òre i rave maitaì i ta na tuhaa.
Ia hoì mai tätou i nià i
teie reo o te Fatu e nä ô ra e : O Vau te ùputa ; o te nä ô nei
mai ia ù nei i te tomo ra, e ora ia, e haere rätou i roto e i räpae, e noaa hoì
te mäa (Ioane 10, 9) ; e tano atoà tätou e ui e : E aha teie
parau. Eita roa atu paha tätou e fifi i te haapäpüraa e, e Parapore atoà teie
aore ra e Faaauraa atoà teie ; òia hoì, te faaau nei te Fatu ia na iho i
te ùputa o te âua mämoe. Ua ìte maitaì hoì tätou e, eere te Fatu i te ùputa, e
eere te ùputa i te Fatu, e parau taa ê ihoä te tahi i te tahi. I tae roa ai rä
te Fatu i te faaau ia na iho i te ùputa, eere roa atu no te faarahi e no te
faateitei ia na iho. Ia haamanaò faahou tätou i te faufaa tumu o te Faaauraa,
aita atu ia e manaò to te Fatu i faaau ai ia na iho i te ùputa maori rä, no te
faaôhie i te taata i te märamaramaraa i te hinaaro o te Atua Metua ; e
aore ra, no te faaôhie i te taata i te färereiraa i te Atua Metua. E nä ô ia
tätou ia fäì e : Ia òre tätou ia ôhie i te märamarama i te faufaa tumu o
te parau a te Atua, a rave i te faufaa tumu o te mörï päruru aore ra te mörï
âvae teitei ei tauturu i te manaò ; e ia òre tätou ia ôhie i te märamarama
i te faufaa tumu o te mau haapiiraa a te Fatu, a rave i te faufaa tumu o te
ùputa ei türama i to tätou mau haereà i roto i te oraraa nei.
Ei ôpaniraa i te manaò, e
haapäpüraa ia na Pauro, e nä ô rä ia tätou i te faaau mai i teie mahana :
Ua mäìti rä te Atua i te mau mea maamaa o te ao nei, mai te parau o te mörï
päruru, ei faahaamäraa atu i te feiä paari ; e ua mäìti hoì te Atua i te
mea paruparu o te ao nei, mai te parau o te mörï âvae teitei, ei faahaamäraa
atu i te feiä püai ; e te mau mea haèhaa o te ao nei, e te mau mea i
vahavahahia ra, e te mau mea aore ra, mai te parau o te ùputa, ia òre roa te
taata nei ia teòteò i mua i te Tumu Nui.
No reira, e hiò ihoä paha
tätou i te mörï päruru aore ia i te mörï âvae teitei ei mea faufaa òre, ei
parau na te maamaa, te räveà mau rä ia te reira ta te Atua Metua iho e tuu mai
nei i mua ia tätou, ei faaôhie i to tätou mau tuuraa âvae i roto i te oraraa
nei i teie mahana. E hiò atoà ihoä paha tätou i te faufaa tumu o te ùputa ei
parau na te maamaa, teie mau rä tahi faaauraa ta te Tamaiti a te Metua e tuu
mai nei i mua ia tätou, ei amoamo i to tätou mau tuuraa âvae atoà i roto i te
oraraa nei i teie mahana. E tano tätou e fäì e, tei òre i färii i te mörï
päruru ei tauaro no tätou i te märamaramaraa i te parau a te Atua, aita atoà ia
i färii i te Atua Metua e to na atoà ra mau hinaaro ; e tei òre hoì i
färii i te ùputa ei täuaro, aita atoà ia i färii i te Tamaiti a Metua e ta na
atoà ra mau haapiiraa. Mauruüru.
I te piti mahana :
(Maehaa a TAIRUA)
Te
tumu parau : Te Faaauraa i roto i te Atua Metua e
o Möte.
Te
taiòraa papa : Ua parau mai ra te Atua ia Möte, Te
Vai Nei Au O Vau E Vai Nei, e ua nä ô mai ä o ia, Teie ta òe e parau atu i te
tamarii a Ìteraèra, Na Te Vai Nei Au Vau i tono mai ia òutou nei. E nä ô
atu òe i te tamarii a Ìteraèra, na te Tumu Nui, te Atua no to òutou hui-metua,
te Atua o Âperahäma, te Atua o Itaata, te Atua o Iatopa, na Na vau i tono mai
ia òutou nei, o to ù ia iòa e a muri noa atu, o to ù ia faaìte e tae noa atu i
te mau uì atoà ra (Ètoto 3, 14 – 15).
Te
faatoaraa : Teie te piti o te mahana no teie hepetoma
pureraa ei ìritiraa i te mätahiti âpï Ètärëtia Porotetani Mäòhi. Te uiraa, teie
ia : E aha te parau e faaitoito i to tätou manaò i teie ahiahi, ia tomo
òaòa tätou i roto i teie tau âpï, ta to tätou nä Metua here e ìriti nei ia
tätou i te ùputa. Te auraa, te ùputa o teie tau âpï, ua ìriti-ê-hia na e to
tätou nä Metua here, no te mea, o räua te fatu i te tau âpï. No reira, aita atu
e mea ta räua e tiaì nei ia tätou ia rave maori rä, te färiiraa tätou e tomo.
Ta tätou tumu parau no
teie ahiahi, te nä ô ra ia : Te Faaauraa i roto i te Atua Metua e o
Möte. Te haamataraa o te faaauraa, e parau, ta te tahi taata i hinaaro e
tuu i mua i te tahi atu taata, e ia riro taua parau ra eiaha noa ei parau anaè
na te taata hoê, ia riro rä ei parau na räua. E i mua hoì i taua parau ra, e
tuhaa ta te tahi, e tuhaa hoì ta te tahi, e maitaì ai te faaauraa. I ô nei, te
Atua Metua teie e tuu nei i te parau i mua ia Möte. Te auraa, teie faaauraa,
tei roto noa i te Atua Metua e o Möte. E aha taua parau ra.
Te nä ô ra te vähi
mätamua o te Ètoto 3, 14 : Ua parau mai ra te Atua ia Möte, Te Vai Nei
Au O Vau E Vai Nei, te auraa, te haapäpü nei te Atua nä mua roa i to na
parau, teie au e tià nei i mua ia òe, e Atua vau no teie taime, no teie vähi,
no teie nünaa, e no teie fenua ; e ua ineine vau i te täuaro ia òe e Möte
i roto i teie faaauraa. Te püòi mai ra te reo o te Atua Metua i te nä ôraa
e : Teie ta òe e parau atu i te tamarii a Ìteraèra, Na Te Vai Nei Au
Vau i tono mai ia òutou nei ; te auraa, te ani nei te Atua ia Möte, na
Möte e tià no te Atua Metua i mua i te nünaa Ìteraèra, te räveà ia e tupu ai
teie faaauraa, te räveà ia e tae ai te parau a te Atua Metua i roto i te âau o
te tamarii Ìteraèra, e peneiaè te riro atoà atu teie faaauraa i roto ia räua,
ei faaauraa atoà i roto ia räua e te nünaa Ìteraèra. Te püòi faahou mai ra te
reo o te Atua Metua i te nä ôraa e : na te Tumu Nui, te Atua no to
òutou hui-metua, te Atua o Âperahäma, te Atua o Itaata, te Atua o Iatopa, na Na
vau i tono mai ia òutou nei ; te auraa, e Atua vau no to òutou hui-metua,
te Atua o to òutou huitupuna, na Na vau i tono mai ia òutou nei. Ia haapotohia,
na Möte e tià no te Atua Metua i mua i te tamarii a Ìteraèra, na Möte atoà rä e
tià no te huitupuna Ìteraèra i mua i te nünaa Ìteraèra. Mai te mea atu ra ia e,
ia tià o Möte i mua i te nünaa Ìteraèra, eere o na anaè terä e tià ra, te Atua
Metua atoà rä e te huitupuna terä e tià ra i mua i te nünaa Ìteraèra, e mea nä
roto rä ia ia Möte. E ia faahope hoì te reo o te Atua Metua i te nä ôraa
e : o to ù ia iòa e a muri noa atu, o to ù ia faaìte e tae noa atu i te
mau uì atoà ra ; teie to na auraa, eita vau e faaruè faahou ia òe, e
tae noa atu i te huaai no a muri nei. Ia haapotohia, o Möte te ùputa o te Atua
Metua ; òia hoì, na Möte e faaôhie ia tae te Atau Metua i mua i te tamarii
a Ìteraèra, o Möte atoà rä te ùputa o te huitupuna no te faaôhie ia rätou ia
tae i mua i te nünaa Ìteraèra. Ta te Atua Metua teie faaauraa i roto ia na e o
Möte. Te uiraa, teie ia : Mai te peu e faaauraa ta te Atua Metua i haamau
i roto ia na e o Möte, no te faaora i te nünaa Ìteraèra, e aha ia te faaauraa o
ta na haamau i roto ia na e tätou i teie mahana, no te faaora i te nünaa
Mäòhi ; òia hoì, na vai e tià no te Atua Metua e no te huitupuna Mäòhi i
mua i te nünaa Mäòhi i teie mahana, e aore ia o vai te ùputa o te Atua Metua e
te huitupuna Mäòhi i teie mahana.
Haamanaò rii noa na
tätou, no te faatupu i ta na ôpuaraa faaora i te nünaa Iteraèra, ua mäìti noa
ihoä te Atua Metua i te Ìteraèra hoê, o Möte ia. Te tiàturi atoà nei tätou e, e
ôpuaraa faaora atoà ta te Atua Metua i te nünaa Mäòhi ; te auraa ra, e
mäìti noa ihoä ia te Atua i te Mäòhi hoê, aita ihoä paha to na iòa i
haapäpühia, e Mäòhi ihoä rä. Ahiri i haapäpühia to na iòa, e riro te reira
Mäòhi i te ôru e i te faaôru ia na. Te auraa, eiaha e ìmi o vai rä no te mea,
teie Mäòhi e parauhia nei, eere na te nünaa Mäòhi i mäìti, na te Atua Metua iho
rä ; e tano atoà e parau e, eere atoà na teie Mäòhi hoê i hinaaro, no te
Atua Metua rä te hinaaro ia riro o ia ei ùputa no te Atua Metua. Ia haapotohia,
na te Atua Metua te ôpuaraa e faaora i te nünaa Mäòhi i teie mahana, e Mäòhi
ihoä ia ta te Atua Metua e mäìti ei ùputa no na, ia tupu ta na ôpuaraa faaora
mai ta na i hinaaro. Mauruüru.
I te toru o te mahana :
(Maehaa a TAIRUA)
Te
tumu parau : Te tumu o te Faaauraa.
Te
taiòraa papa : E ua hiò mai ra te Atua i te tamarii
a Ìteraèra, ua aroha mai ra te Atua ia rätou (Ètoto 2, 25). E ia
hiò aè ra o ia i te rahi o te taata, aroha atu ra o ia ia rätou no te mea, ua
pürara rätou e ua faaruè täùehia, mai te mämoe tiaì òre ra (Mätaio 9, 36).
Te
faatoaraa : Ta tätou tumu parau i teie ahiahi ei
faaitoito ä i to tätou manaò i te tomo òaòaraa i roto i teie tau âpï ta to
tätou nä Metua here e ìriti nei ia tätou i te ùputa, teie ia : Te tumu
o te Faaauraa ; no te haapäpü ä ia ia tätou e, mai te peu te vai ra te
Faaauraa, te vai atoà ra te tumu o te Faaauraa. Te auraa, eere paha i te mea
peàpeà roa ia moèhia te Faaauraa, ia moè anaèhia rä te tumu o te Faaauraa, òia
te Atua Metua, ua faufaa òre atoà ia te täpura òhipa e ravehia atu. Te uiraa,
teie ia : E aha te tumu o te Faaauraa ; òia hoì, no te aha te Atua
Metua i haamau ai i teie Faaauraa.
No te tauturu i to tätou
manaò, a tahi roa, e faaroo faahou na tätou i terä reo o te päpaì Ètoto e nä ô
ra e : E ua hiò mai ra te Atua i te tamarii a Ìteraèra, ua aroha mai ra
te Atua ia rätou (Ètoto 2, 25). Teie te tumu o te Faaauraa. Ia parau anaè
mai te päpaì Ètoto e : E ua hiò mai ra te Atua i te tamarii a Ìteraèra,
te auraa, e haapäpüraa te reira e, te tià nei te Atua Metua i mua i te tamarii
a Ìteraèra, aita rä te tamarii a Ìteraèra e ìte mai ra ia na, te tumu ia i
mäìti ai o ia ia Möte no te tià atu no na i mua i te tamarii a Ìteraèra, ei
faaôhie ia rätou ia ìte mai e ia färii mai i te hinaaro o teie Atua ìteä-òre-hia
e te mata taata. Te auraa, eere te Atua i te Metua matapö aore ra i te Metua
tei täpö i to na mata i mua i te àti o te tamarii a Ìteraèra. Tei hau roa atu,
ia parau mai ä te päpaì Ètoto e : Ua aroha mai ra te Atua ia rätou.
Te auraa, te mata Atua o te Atua Metua, aita i faaea noa i nià i te mea o ta na
e hiò ra e ta na e ìte ra, ua putapü roa rä te âau o te Atua Metua, mai te mea
ra, te àti o te tamarii a Ìteraèra, ua tüì roahia te âau o te Atua Metua. E
tano e parau e, mai te mea ra, te àti o te tamarii, ua färii atoà te metua ei
àti atoà no na ; te àti hoì o te nünaa Ìteraèra, te färii atoà nei te Atua
Metua ei àti atoà no na, mai te mea ra, o na iho teie e faatïtïhia nei. Ia haapotohia, te faariro nei te Atua Metua
i to na nünaa ei ôriòmata no na e ei pütarià no na.
I roto hoì i terä Mätaio 9, 36 e nä ô ra e : E
ia hiò aè ra o ia i te rahi o te taata, aroha atu ra o ia ia rätou no te mea,
ua pürara rätou e ua faaruè täùehia, mai te mämoe tiaì òre ra. I ô nei, te
Tamaiti a te Metua teie e hiò nei i te huru o to na nünaa. Eita tätou e hape i
te haapäpüraa e, te mata Atua o te Atua Metua, te mata Atua atoà ia o te
Tamaiti, ua putapü atoà te âau o te Tamaiti i te hiòraa i te huru o to na nünaa
i to na tau ; mai te mea ra, te àti o te nünaa, ua färii atoà te Tamaiti
ei àti atoà no na. Ia haapotohia, te faariro nei te Tamaiti a te Atua Metua i
to na nünaa ei ôriòmata e ei pütarià no na. Te uiraa no tätou, teie ia : E
mea nä hea ta tätou hiòraa i te huru o te nünaa Mäòhi i teie mahana ; te
ìte ra änei tätou i te àti rahi teimaha ta te nünaa Mäòhi e faaruru noa nei i
teie mahana ; te putapü ra änei to tätou âau i te mau àti o te nünaa Mäòhi
i teie mahana ; te faariro ra änei tätou i te nünaa Mäòhi ei pütarià e ei
ôriòmata no tätou i teie mahana. Mai te peu te reira te huru o ta tätou hiòraa
i te nünaa Mäòhi i teie mahana, e tano ia e parau e, ua roaa atoà ia tätou te
mata Atua o te Atua Metua e te mata Atua o te Tamaiti a te Atua; òia hoì, ua
ìtehia ia tätou te tumu no ta te Atua Metua Faaauraa ia ora te nünaa Mäòhi i
teie mahana. E tano huru tano terä fäìraa a te Tamaiti e nä ô ra e: E ao to
tei Mä te âau, e ìte rätou i te Atua ; e tano atoà ia tätou e fäì i
teie mahana e : E ao to tei Mä te Ohi, e ìte rätou i te ôpuaraa faaora
a te Atua Metua i te nünaa Mäòhi i teie mahana. Mauruüru.
I te maha o te mahana :
(Maehaa a TAIRUA)
Te
tumu parau : Te ùputa.
Te
taiòraa papa : Inaha, te tià noa nei au i Te Ùputa,
te pätötö atu nei; ia faaroo mai te hoê taata i taù reo, e ua ìriti i te ôpani
ra, e haere atu vau i roto ia na ra, àmu atu ai i te mäa io na ra, e e àmu atoà
o ia i ô nei io ù nei (Apotarupo 3, 20).
Te
faatoaraa : Te tumu parau e faaitoito i to tätou manaò, e
e tauturu i to tätou faaroo ia àma i teie ahiahi, teie ia : Te ùputa.
Ia haamanaò faahou tätou i ta tätou tumu parau, te nä ô ra ia : O vau
te ùputa o te ora ; e tano ia tätou e ui e : E aha te ùputa. I ta
te reo türamaraa, e taò hämani teie, e Puta te taò tumu, àpahia atu te Ù i mua
i te puta, parau atu ai ia tätou e ù-puta. Te puta, e âpoo te manaò tumu, mai
terä e parauhia ra no Mouà-puta, e mouà ia ua âpoo, e aore ia mai te Niho-puta,
e niho ia ua âpoo. Âreà ia àpahia atu te Ù i mua i te Puta, e haapäpüraa ia e,
e âpoo matara noa, aore e mea e faaapiapi ra i te reira âpoo ; tano maitaì
atu ai terä fäìraa ta te Fatu e nä ô ra e : O vau te ùputa, o te nä ô
nei mai ia ù nei i te tomo ra, e haere noa rätou i roto e i räpae e i räpae, e
noaa te mäa. No reira, te faufaa tumu o te ùputa, aita atu ia maori rä, ia
tomohia ; e tano atoà ia ia parauhia e, ia òre te ùputa ia tomohia, ua
faufaa òre ia ùputa.
E mea faufaa atoà rä ia
haapäpühia te tahi vähi i roto i teie fäìraa ta te Fatu e : O vau te
ùputa, ia òre te manaò ia haamau i nià i te taata. Ia fäì anaè mai te Fatu
e : O vau te ùputa, e parapore teie ; òia hoì, e faaauraa. Te
faaau nei te Fatu ia na iho i te ùputa, e aore ia te faaau mai nei o ia i te
ùputa i nià ia na. E piti parau taa ê roa teie te tahi i te tahi, eere te Fatu
i te ùputa, e eere te ùputa i te Fatu, e faaauraa rä. Mai te ùputa e faaôhie i
te taata ia tomo i roto e i räpae, mai te reira atoà te mau haapiiraa a te Fatu
ia faaôhie i te taata ia tomo i roto i te parau e te märamarama o te parau a te
Atua. Te reira te manaò faufaa e täpeà
mai i roto i teie fäìraa. Ia taiò anaè rä tätou i te Apotarupo 3, 20, e aha ia
te ùputa.
Te nä ô ra te reo o te
Fatu : Inaha, te tià noa nei au i Te Ùputa, te pätötö atu nei; ia
faaroo mai te hoê taata i taù reo, e ua ìriti i te ôpani ra, e haere atu vau i
roto ia na ra, amu atu ai i te mäa io na ra, e e àmu atoà o ia i ô nei io ù
nei. E aha rä, e au ra hoì ia e, ua huri te mataì. I roto i te Ioane 10, 9,
te Fatu te ùputa ; âreà i roto i te Apotarupo 3, 20, Te taata te ùputa. Te ìte nei ia tätou i te
haèhaa rahi o te Fatu, riro noa ai o ia ei ùputa, ua färii atoà rä o ia i te
taata ei ùputa. Te vähi taa ê noa i te mea ia e, ia fäì anaè mai te Fatu
e : O vau te ùputa, òia hoì, e faaôhie vau i te taata ia ìte e ia färerei
i te Atua, e aore ia e faaôhie vau i te taata ia märamarama e ia färii i te
hinaaro o te Atua ; âreà i roto i te Apotarupo 3, 20, ua ìte ia te Fatu e,
aita te taata e ôhie ra i te färii ia na iho ei ùputa. Tei hau roa atu i te
faufaa, te faaòromaì rahi e te faatura rahi o te Fatu i te tià noaraa i mua i
te ùputa, a tiaì noa atu ai i te taime e ìriti mai ai te taata i te ùputa o to
na âau, e ia türamahia to na âau e te märamarama ora o te parau a te Atua
Metua. Ia haapotohia, ia fäì anaè mai te Fatu i roto i te Ioane 10, 9 e : O
vau te ùputa, òia hoì, e faaôhie vau i te taata ia färerei i to na
Atua ; te fäì atoà mai nei te Fatu i roto i te Apotarupo 3, 2 e : O
òe atoà e te taata te ùputa, òia hoì, e tano atoà òe e te taata ia riro ei
ùputa e ôhie ai te tahi atu taata i te färerei i to na Atua. Te vähi taa ê noa
i ô nei i roto i te Fatu e te taata i te mea ia e, e ùputa matara noa i te pae
o te Fatu, eere rä i te mea ôhie te ùputa matara noa i te pae o te taata. Te
vai noa nei rä te tiàturiraa i roto i te Fatu e, te vai ra te tau e riro atoà
atu te âau o te taata mai te âau o te Fatu, òia ei ùputa matara noa. Te uiraa i
teie mahana, teie ia : E aha te huru te âau o te Mäòhi i teie mahana, e
ùputa matara noa aore ia e ôpani i mua i te parau e te märamarama o te parau a
te Atua.
Mai te peu e ùputa matara
noa te âau o te Mäòhi i teie mahana, e tano huru tano ia terä pehe a te päpaì
taramo e nä ô ra e : Te aroha e te parau mau, ua färerei räua ; te
hau e te parau tià, ua höhoì räua. Mai te peu rä aita ä te âau o te Mäòhi i
riro atu ra ei ùputa matara noa, e tano huru tano ia teie reo o te Fatu e pinaìnaì
noa nei e : Inaha, te tià noa nei au i Te Ùputa, te pätötö atu nei; ia
faaroo mai te hoê taata i taù reo, e ua ìriti i te ôpani ra, e haere atu vau i
roto ia na ra, àmu atu ai i te mäa io na ra, e e àmu atoà o ia i ô nei io ù
nei. Mauruüru.
I te pae o te mahana :
(Vavaeteraì a TAUHIRO)
Te
tumu parau : Te ùputa e te âpooraa
Te
taiòraa papa : Te vai ano noa ra te fenua aore e
faufaa, e te pöuri hoì i nià iho i te ìriatai ; e ua faaârepurepu iho ra te
Värua o te Atua i nià iho i te moana. Ua parau iho ra te Atua : Ei
märamarama, ua märamarama iho ra (Tenete 1, 2 – 3). E hämani tätou
i te taata mä to tätou iho huru, ia au i to tätou iho hohoà ; e
ei nià iho rätou i te mau ià o te tai, e i nià iho i te mau manu o te reva, e i
nià iho i te mau puaa, e i nià iho i te fenua atoà, e i nià iho hoì i te mau
mea e nee haere i te fenua nei ra (Tenete 1, 26).
Te
faatoaraa : E reo no te paari i te färii maevaraa ia òe e
te Atua Metua e, Ia ora
na ! E reo no te paari i te färii manavaraa ia òe e
te Fenua Metua e, Ia ora na ! E aù nünaa here e, te ohi mä no roto mai i
te Tumu hoê, Ia ora na òe, täua, mäua, mätou, tätou, vërä, Ia ora, ia ora, ia
ora na !
Te Ùputa e te Âpooraa, o
ta tätou ia tumu parau no teie pö. Haamanaò na tätou, i hiò mai na tätou i te
auraa e te värua no te parau o te ùputa. Te Ù Puta, Te Puta e âpoo e te Û i
àpahia mai, no te faaìte ia e, e âpoo matara noa, e âpoo vai äteatea noa, e nä
reira te taata i te tomo tiàmä i roto e te tomo tiàmä i räpae. Te vahi hau i
roto i te piti o te taò, ua àpahia mai te taò RAA i muri iti noa atu i te taò
« âpoo ». Te RAA i roto i ta te reo türamaraa, a tahi roa, no te
haapäpü mai ia i te parau no te vähi, a piti te parau no te taime, e a toru te
parau no te täpura òhipa të rave atu. E no te mea hoi e täpura òhipa te rave
atu, te vai atoà ra ia te parau no te feiä rave i te reira täpura òhipa, ia òre
anaè e rave òhipa no te rave, ua faufaa òre ia âpooraa. Te auraa te feia e tomo
mai i roto i te âpooraa, rätou te feiä e feruri i te parau, rätou te faaoti i
te parau, rätou atoà rä te feiä rave, rätou te feiä mätämua roa e faatupu i te
mea o ta rätou iho i paraparau i roto i te âpoo-RAA. E i te tanoraa mau, te
Âpooraa àita e faaapiapiraa to roto, o vai atu ai te tomo mai i roto i teie
Âpooraa, àita rā e mea e faaapiapi i te manaò, te âau o te feiä tomo, e ìnaha e
mea matara noa. Te auraa, ei feiä ineine, ei feiä âau haèhaa, ei feiä faatura,
ei feiä itoito, e vai matara noa ai te ùputa no te âpooraa.
Te parau papa mätamua, ia
parau mai hoi te Tenete, te vai ano noa ra te fenua, te auraa, te vai ra te
fenua, tei roto rā i te ano, tei roto i te faufaa òre, tei roto i te pöuri. Hau
roa atu i te reira, te vai atoà ra te Vai e ta te Tenete haapāpūraa e, tei roto
te Fenua i te Vai. E ia püòi mai hoi te Tenete e, ua faaârepurepu iho ra te
Värua o te Atua i nià iho i te Moana, te auraa o te Atua iho teie, i roto i te
pöuri, te Atua iho teie e tià nei i roto i te ano, te Atua iho teie e tià nei i
roto i te faufaa òre, te auraa te haamataraa te Atua i ta na Âpooraa, Pöuri te
mau mea atoà, te Ano, te Faufaa òre, terä te hamataraa o ta na âpooraa. Te
piti, te Faaârepurepuraa te Värua o te Atua, oia hoi te Atua iho tei haamata,
aita o na i tiaì, o na iho te haamataraa o ta na Âpooraa.
Nā to na Värua i
faaàrepurepu, i ìriti i te Âpooraa, noa atu àita e taata, àita e fifi, e
haamata ihoä ta na âpooraa. Te vai nei te Fenua, te vai nei o Vai, i taua taime
ra te Atua i te faanahoraa i ta na
Âpooraa, e ua parau iho ra te Atua, ei Märamarama, ua märamarama iho ra. Te
auraa, te Parauraa te Atua roto i ta na Âpooraa, nä na iho ā i haamata i te
rave. Tano roa ia tätou ia haapäpü e, ua âpooraa atoà te Atua Metua, hau roa
atu ai te reira, mea faaroo e mea tütonu te mau täuaro o te Atua i roto i teie
âpooraa i ta na. Aita e ùputa piri, e mau ùputa matara anaè.
Te piti o
ta tätou parau papa, te na ô ra : « e Hāmani tātou i te taata »,
no te Atua te manaò, nā na te ôpuaraa, ia parau anaè ra te Atua e,
« Hāmani tātou », èere ia te Atua anaè, te Atua iho ā te haamataraa,
ò na te tumu, i roto i te TĀTOU èere hoê èere e piti e hau atu, ta te reo Māòhi
ia türamaraa i te “Tātou”. I ô nei, ô vai teie “tātou” ta te Atua e parau nei e
e ani nei. I roto i te mau haapiiraa i ärataìhia mai na tātou, ia parauhia i ô
nei e “hāmani tātou”, te Atua ia te Tamaiti e te Värua Maitaì, rātou teie
“tātou” e parauhia nei. Na reira änaè tātou te hiò, mai te mea ra ia, rātou
anaè i te raveraa i te faaotiraa e hāmani i te taata, tahi ia hiòraa. Te piti,
ia taiò faahou anaè tātou teie “tātou” i roto i teie tenete1, 26, te Atua ihoä,
o te Atua rä e te nuu atua, oia hoi te Atua e tā na rave òhipa, rātou teie “tātou”
e parauhia nei, mai te mea ra, te Atua e te nuu-atua teie e âmui nei i te vāhi
hoê, e feruri, e faanaho e rave i te faaotiraa no te hāmani i te taata, a piti
ia huru taiòraa. Te toru te taiòraa i teie “tātou”, te Atua iho a, te Atua ra e
te mau mea atoà ta te mana o tā na parau i faatupu. Te vai ra Vai, te vai ra tō
na Varua, te vai ra te Fenua, te vai ra te Māramarama, te vai ra te Î o te
reva, te Î o te fenua e te Î o te moana te “tātou” ia i ô nei, mai te mea ra e,
te feiā atoà i tïtauhia, i tiàturihia e haere mai e faanaho i te oraraa o te
Atua, te “tātou” ia e parauhia ra, terä tā na Âpooraa. Te Atua iho te O Vau, te
Atua iho te haapäpü nei, nā ù te ôpuaraa, nō ù te manaò e te ani nei rä vau ia
“tātou”, tū anei to òutou manaò tātou aè ia rave âmui i teie òhipa hāmani i te
Taata. Te mea päpü, aita hoê noa aè taime ua faaroohia to rātou reo, to rātou
manaò, tei ô ra rātou. Te ra paì huru faatura rahi o te Atua te ìteraa e te
fāriiraa, òre noa atu ai rātou e parau mai to rātou manaò, ani iho a te Atua,
hāmani tātou.
E aha te tauturu e noaa
mai ia tātou i te faanaho faahouraa i ta tätou mau âpooraa i teie mahana. Tei
matauhia noa hia na e tātou, te vai nei te
pure, te piiraa iòa, haamata atu ai te Âpooraa, taiòhia mai ai te parau
haapapa, hiò atu ai te faaotiraa, terä tei ora-nohia mai na. Ta teie rä nä
parau e türama mai ra ia tātou, teie ia, Hoê noa Reo, aore rā, hoê noa taata
Parau, o te Atua, ua parau iho ra te Atua ua märama ra, e ua märamarama iho ra.
e hämani tātou i te taata, te parau nei te Atua i te mau tià tumu nä na. Te mea
ia e tïtau atoàhia mai ra ia tātou i
teie nei, i teie taime, i teie vāhi, te riroraa tātou, ei mau tià tumu, no te täuaro i te Atua Metua. Na
tātou e täuaro i te Atua, o tātou te mau tià tumu, o tātou te rave i te òhipa,
ta tātou tuhaa terä e anihia mai ra ia ù te tià tumu.
Te türama atoà hia ra
tätou i te faufaa ia ani tätou i te Rahu, mai te Vai, te Fenua, te Raì e to
rätou mau î atoà, ia tomo mai i roto i te ùputa no ta tätou nei âpooraa. Ani
atoà i te hui metua, te hui tupuna, te hui àito, ia pärahirahi atoà mai i
rotopü ia tätou, tätou aè i roto i te ùputa no ta tätou mau âpooraa atoà. Ia
täpae anaè tätou i terä fäito, tano ia terä fäìraa ta te Atua no te
taata : e ei nià iho rätou i te mau ià o te tai, e i nià iho i te mau
manu o te reva, e i nià iho i te mau puaa, e i nià iho i te fenua atoà, e i nià
iho hoi i te mau mea e nee haere i te fenua nei ra.
Ia haamaitaì mai te Atua
ia tätou päatoà e na to na värua e faaârepurepu ia tätou i teie tau no te
hinapaarae. IA ORA, IA ORA, e IA
ORA NA!
I
te ono o te mahana:
(Maehaa
a TAIRUA)
Te
tumu parau : Te Parau e te Ora
Te
taiòraa papa : O tei parau i te parau no na iho ra,
te ìmi ra ia i to na iho hinuhinu, o tei ìmi rä i te hinuhinu no tei tono mai
ia na ra, e parau mau ta na, aita roa e haavare o roto ia na (Ioane 7, 18).
Auë òutou, e te mau päpaì parau e te mau Faritea, e haavare òutou, te ôpani
nei hoì òutou i te Pätireia o te ao i te taata nei ; e òre òutou iho e tomo, e
te feiä e tomo ra, te täpeà nei òutou (Mätaio, 23, 13).
Te
faatoaraa : Te tumu parau e faaitoito i to tätou manaò i
teie ahiahi, teie ia : Te Parau e te Ora. E piti parau teie e
tuuhia nei i mua ia tätou : te vai nei te Parau, e te vai nei te Ora. Te
auraa ra, e parau taa ê ihoä te tahi i te tahi, e mai te mea ra, aita roa atu e
tüàtiraa i roto i te tahi e te tahi. E Parau te tahi, e Ora hoì te tahi. Te
uiraa rä, teie ia : E aha te Parau, e e aha te Ora, e tei hau roa atu i te
faufaa, ìte noa ai tätou i te taa-ê-raa i roto i te Parau e te Ora, aita änei
ihoä e manaò e täamu ra i nä taò e piti nei.
Ia haamanaò faahou anaè
tätou i te faatiàraa a te Tenete 1, 2 – 3, i Parau te Atua i ìtehia ai e, te
vai nei te Atua. Te auraa, te faufaa tumu o te Parau aore ra te tuhaa tumu a te
Parau, te faaìte ia i te Atua. Tei hau roa atu i te faufaa i te mea ia e, aita
te Parau i faaìte noa mai i te Atua, ua faaìte atoà mai rä i te huru mau o te
Atua, òia hoì, e Atua no te märamarama, e Atua no te Ora. Te auraa ia o terä
fäìraa a te päpaì Tenete e nä ô ra e : Ua Parau iho ra te Atua, Ei
märamarama, ua märamarama iho ra. Te ìte ra ia tätou e, taa ê noa ai te Parau e
te Ora, eita rä e tano e hiò faataa ê ia räua no te mea, e faaìte mai te Parau
i te Atua te tumu te Ora ; e faaìte mai hoì te Ora i te Atua te tumu o te
Parau. Ia haapotohia, aita atu e faaìteraa tumu ta te Parau e te Ora maori rä,
te Atua : te Atua te tumu o te Parau, e te Atua te tumu o te Ora. E tano
atoà tätou e haapäpü e, i te mau taime atoà te Atua i Parau ai, ua riro mai ta
na Parau ei Ora. Tano roa ai tätou e fäì e : te Atua, ta na Parau, e te
Ora, hoê ä ia. Te uiraa i teie mahana, teie ia : E aha te huru ta tätou
Parau i teie mahana, te faaìte ra i te Atua e i te Ora ; e aore ra, te
faaìte noa nei ta tätou Parau i to tätou iho parau.
No te tauturu ä i to
tätou manaò, e rave mai tätou i terä fäìraa ta te Fatu e nä ô ra e : O
tei parau i te parau no na iho ra, te ìmi ra ia i to na iho hinuhinu, o tei ìmi
rä i te hinuhinu no tei tono mai ia na ra, e parau mau ta na, aita roa e
haavare o roto ia na (Ioane 7, 18). Ia haapäpü roa tätou i te manaò, mai
teie ia i muri nei : O te TAATA i Parau i te Parau no na iho ra ;
te auraa, aita e faaìtehia ra o vai teie TAATA e PARAU nei, e taata ihoä rä. Ua
Parau ihoä teie TAATA, ua Parau noa rä i to na iho Parau, aita ta na Parau i
riro faahou ei faaìte i te Atua te tumu o te Parau o te TAATA ; e ua riro
noa ta na Parau ei faaìte i te hinuhinu o te taata parau, aita rä te Parau i
riro faahou ei faaìte i te hanahana o te Atua te tumu o te Ora o te TAATA
Parau. Te märamarama ra ia tätou, faufaa noahia ai te Parau, ia òre rä te Parau
ia faaìte i te Atua te tumu o te Ora o te taata parau, te haavare ra ia taata
ia na iho, e te haavare atoà ra i te Atua te tumu o to na Ora. I te mau taime
atoà rä te Parau e faaìte ai i te hanahana o te Atua, e parau mau ta te reira
taata. Te auraa, TE PARAU MAU i ô nei, te Parau ia e faaìte i te hanahana anaè
o te Atua te tumu o te Ora ; e TE HAAVARE i ô nei, te Parau ia e faaìte i
te hanahana anaè o te taata parau.
Ia faaroo anaè rä tätou i
terä faahaparaa ta te Fatu e nä ô ra e : Auë òutou, e te mau päpaì
parau e te mau Faritea, e haavare òutou, te ôpani nei hoì òutou i te Pätireia o
te ao i te taata nei ; e òre òutou iho e tomo, e te feiä e tomo ra, te täpeà
nei òutou (Mätaio, 23, 13) ; e aha ia te tüàtiraa i nià i ta tätou
tumu parau no teie ahiahi : Te Parau e te Ora ; e aore ra, e aha ia
ta teie Mätaio 23, 13 e türama mai ra ia tätou i te Parau e te Ora.
Te manaò faufaa roa e
tano tätou e täpeà mai, i te mea ia e, te parau âfaro nei te Fatu i te mau
faatere faaroo i to na tau, mai te mau päpaì parau e te mau Färitea. E mau
taata ìte roa teie i te Parau a te Atua, no te mea, o rätou te feiä e taiò
tämau i te pïpïria ; o rätou atoà rä te feiä haapaò òre roa aè i te Parau
o ta rätou i taiò. Terä ia ta Ietu e haapäpü ra e : e haavare òutou, te
ôpani nei hoì òutou i te Pätireia o te ao i te taata nei; e òre òutou iho e
tomo, e te feiä e tomo ra, te täpeà nei òutou. Ta rätou haavare, te riroraa
ta rätou Parau ei ôpani i te Ora i te taata ; e ìnaha te Parau, e ìriti ia
i te ùputa o te Ora i te taata. E tano ia tätou e ui i teie mahana e : Mai
teie atoà änei te huru o te mau faatere faaroo i teie mahana ; e ìnaha, ta
rätou tumu i te mau taime atoà e hämama ai to rätou vaha, te faaìte ia i te
Atua te tumu o te Ora. Te parau päpü i roto i ta te Fatu faahaparaa i te mau
faatere faaroo i to na tau, teie ia : I te taime atoà e riro ai ta tätou
Parau ei ôpani i te Ora i te taata, te HAAVARE ra ia tätou ; e i te taime
atoà e riro ai ta tätou Parau ei ìriti i te ùputa o te Ora i te taata, e PARAU
MAU ia ta tätou. No reira, e hinaaro tätou ia òre tätou ia taeà atoàhia i ta te
Fatu faahaparaa, eiaha e ôpani te Ora i te taata, e eiaha atoà e faariro i te
Parau a te Atua ei ÔPANI i te Ora no te mea, ia Parau te Atua, no te Ora anaè
te Parau. Te tano noa ra ia terä fäìraa ta te Fatu e nä ô ra e : O vau
te ùputa, o te nä ô nei mai ia ù nei i te tomo ra, e ora ia, e haere noa rätou
i roto e i räpae, e noaa hoì te mäa. Mauruüru.
I te hitu o te mahana :
(Maehaa a TAIRUA)
Te
tumu parau : E aha mätou nei.
Te
taiòraa papa : Ua ui mai ra taua feiä rahi ra ia
na, nä ô mai ra, E aha hoì mätou nei (Ruta 3, 10). Ia òre te Tumu
Nui ia patu i te fare ra, e òhipa faufaa òre ta te feiä i patu ; ia òre te
Tumu Nui ia tiaì i te òire ra, e äraraa faufaa òre to te tiaì ra (Taramo
127, 1).
Te
faatoaraa : E uiraa ta tätou tumu parau i teie ahiahi,
terä e nä ô ra e : E aha mätou nei. E uiraa teie na te feiä i
faaroo i ta Ioane Papetito aòraa, tei papahia i nià i te tätarahapa. E tano e
parau e, i mua i ta Ioane aòraa, e piti huru pupu taata i tià mai, aore ra e
piti pähonoraa i faaroohia : te vai ra tei färii i te tätarahapa, e te vai
ra tei òre i färii i te tätarahapa. E tiàmäraa hope te reira no te taata. Te
feiä rä i färii i te Parau, e te mea ta te märamarama Ora o te Parau i türama i
to rätou âau, na rätou teie uiraa : E aha mätou nei. Te auraa, ua
färii teie feiä rahi i te tätarahapa, ua färii teie feiä e ua hape te èà o ta
rätou i haere mai, e aore ra ua färii teie feiä rahi e ua hape te auraa o te
Parau i arataì mai na ia rätou. Tei hau roa atu rä i te faufaa i te mea ia e,
te ani nei rätou i te tauturu ; òia hoì, te ani haèhaa nei teie feiä rahi
i te mea e au ia rätou ia rave i teie nei, e mai teie atu nei.
Teie parau Mätou, eere i
te parau no te taata hoê, e parau rä teie no te hoêraa o te mau taata hoê, e
parau no te hoêraa o te âau, te manaò, te värua e hope roa, o te feiä atoà i
färii i te tätarahapa. Te auraa ia o teie Mätou i ô nei, eere i te Mätou
täùtu ; òia hoì, eere te vaha noa teie parau nei, te hoêraa rä o te taata
hoê, e te hoêraa o te mau taata hoê i färii i te tätarahapa. Te uiraa i teie
mahana, teie ia : a tahi roa, te vai ra änei te hoêraa i roto i te taata
hoê i teie mahana, òia te hoêraa i roto i te taata parau, ta na parau, to na
âau, to na manaò, e to na värua e hope roa ; e aore ra, e haereà ê to te
parau, e haereà ê hoì to te taata na na te parau. A piti, te vai ra änei te
hoêraa i roto i te mau taata hoê i teie mahana, te hoêraa änei i roto i te mau
faatere fenua, te hoêraa i roto i te mau faatere faaroo, e tae noa atu i te
hoêraa o te nünaa Mäòhi. Eita paha tätou e tano e huna i teie mahana e, aita e
vähi âmahamaha òre i Mäòhi Nei : te âmahamaha i roto i te mau faatere
fenua, te âmahamaha i roto i te mau faatere faaroo, te âmahamaha i roto i te
mau ôpü fëtii. Ia haapotohia, ua moèhia aore ra ua haapaehia te faufaa e te
värua o te Mätou, òia te hoêraa. Eiaha atoà ia e maere, i rahi ai te àti i te
fenua nei.
Ia taiò hoì tätou i te
Taramo 127, 1 e nä ô ra e : Ia òre te Tumu Nui ia patu i te fare ra, e
òhipa faufaa òre ta te feiä i patu ; ia òre te Tumu Nui ia tiaì i te òire
ra, e araraa faufaa òre to te tiaì ra ; e haapäpüraa teie e, päutuutu
noa atu ä te hoêraa i roto i te taata hoê, päutuutu noa atu ä te hoêraa i roto
i te taata e te taata, e aita e Atua, e hoêraa faufaa òre te reira. Te
märamarama ra ia tätou e, te tumu hoê roa o te âmahamaha i roto i te mau
faatere fenua, te mau faatere faaroo, te mau ôpü fëtii, e te nünaa Mäòhi, i te
mea ia ua haapaehia te Atua e aore ra ua haamoèhia te Atua. Ia haapotohia, eere
na te Atua e faatere nei i te oraraa o te taata i teie mahana. Eiaha atoà ia e
maere i rahi ai te àti i te fenua nei. Te auraa, teie tätarahapa e anihia nei
tätou i teie mahana, eere noa te tätarahaparaa te tahi i te tahi, te
tätarahaparaa ihoä rä i mua i te Atua. No reira, e hinaaro tätou ia hoì faahou mai
te hau, te òaòa e te maitaì i Mäòhi Nui nei, e faataa ê ia tätou e e faatiàmä
ia tätou i te faatereraa a te taata, e e vaiiho faahou ia tätou e na te here e
te aroha o te Tumu Nui e faatere ia tätou. E tano huru tano terä faatereraa ta
te Tamaiti i haapoto i te nä ôraa e : E hinaaro òe i te Tumu Nui mä to
âau atoà, e mä to manaò atoà, e mä to värua atoà e hope roa. Eere änei ua
maitaì roa. Mauruüru.
I te vaù o te mahana :
(Maehaa a TAIRUA)
Te
tumu parau : E aha te huru o te nünaa Mäòhi i teie mahana.
Te
taiòraa papa : Ua haafätata atu ra Iatöpa i pïhaì
iho i ta na metua ia Itaata ; e ua fäfä mai ra o ia ia na, nä ô mai
ra : O te reo ra, e reo ia no Iatöpa, âreà te rima, e rima ia no Etau (Tenete
27, 22). Eere hoì i ta ù iho te parau ta ù i parau atu na, na te
Metua rä i tono mai ia ù nei ra i faaue mai ia ù i te parau ia parau vau e ia
haapii au (Ioane 12, 49). E täporo ra, e täporo ia (Te parau paari).
Te
faatoaraa : Te parau i amoamo mai i to tätou mau âvae i
teie hepetoma pureraa, e te amoamo atu ä ia tätou i roto i teie tau âpï ta to
tätou nä Metua here e ìriti nei ia tätou i te ùputa, e fäìraa ia na te Fatu e
nä ô ra e : O vau te ùputa o te ora. E aha rä, e au ra hoì ia e,
teie fäìraa ta te Fatu O vau te ùputa, eere na na iho, eere atoà o ia i te
haamataraa, na na rä e tià nei i teie nei no te Atua Metua, e no te fenua
Metua. Te auraa ia o terä reo to te Fatu e nä ô ra e : Eere hoì i ta ù
iho te parau ta ù i parau atu na, na te Metua rä i tono mai ia ù nei ra i faaue
mai ia ù i te parau ia parau vau e ia haapii au (Ioane 12, 49). Ia
haapotohia, te Atua Metua iho teie e parau âfaro mai nei i te taata, na te
Tamaiti rä e tià nei no te Atua Metua i teie taime, e i teie vähi. Te uiraa e
faatütonuhia nei to tätou manaò, teie ia : E aha te huru o te nünaa Mäòhi
i teie mahana, no vai o ia i tià ai i teie mahana, e no te aha.
No te tauturu i to tätou
manaò i mua i teie mau haauiuiraa, e rave mai na tätou i terä maa tuhaa parau
iti ta te päpaì Tenete e faatià ra i te nä ôraa e : Ua haafätata atu ra
Iatöpa i pïhaì iho i ta na metua ia Itaata ; e ua fäfä mai ra o ia ia na,
nä ô mai ra : O te reo ra, e reo ia no Iatöpa, âreà te rima, e rima ia no
Etau (Tenete 27, 22). E tano tätou e parau e, tei mua o Itaata te metua
täne i te tamaiti ia Iatöpa, e tei mua te tamaiti i te metua täne ; ia
faaroohia rä te parau a te metua täne, mai te mea ra ia e, e piti tamaiti teie
e tià mai nei i roto i te tamaiti hoê ; mai te mea ra e piti O VAU ta te
tamaiti hoê e tià mai nei. Tahi O VAU ta Iatöpa e tià mai nei, na te reo o te
tamaiti i haapäpü i te metua ; e tahi O VAU ta Iatöpa ä e tià mai nei, ta
te rima huruhuru ia mai te mea ra e rima no Etau i haapäpü i te metua. E nä ô
ia tätou ia parau i teie mahana e : Ia faaroohia te reo, e reo ia no
Iatöpa ; ia fafahia rä te rima, e rima ia no Etau. E ia ui hoì tätou
e : E aha te huru o te nünaa Mäòhi i teie mahana, e tano änei hoì e faaau
mai i teie parau to Iatöpa i nià i te nünaa Mäòhi i teie mahana. Ia hiòhia atu
nä räpae, e au ra ihoä ia i te Mäòhi mau ; âreà ia paraparau mai, e au ra
ihoä ia i te papaâ mau. Mai ia Iatöpa i haavare i to na metua täne nä roto i te
raveraa i te huru o to na tuaana, aita änei ia tätou e haavare atoà nei i te
Atua Metua nä roto i te raveraa i te huru o te tahi nünaa ê. Ua vare ihoä paha
o Itaata i te haavare a te tamaiti, e ua vare atoà ihoä paha te Mäòhi i ta na
haavare ia na iho, eita rä te Atua Metua e vare, e eita atoà te fenua Metua e
vare.
Ia rave atoà mai hoì
tätou i terä parau paari ta te Mäòhi e nä ô ra e : E täporo ra, e
täporo ia ; e aha atoà ia te tauturu ia tätou i te hiòraa i te huru o
te nünaa Mäòhi i teie mahana. E tano tätou e parau e, te haamataraa o te täporo,
e huero täporo ia, tei tänuhia i roto i te fenua, tei ôteu mai ei ohi täporo,
tei riro mai i roto i te tau ei tumu täporo, e tei hotu mai i te mäa täporo. Ia
haapotohia, mai te haamataraa e tae roa atu i te hopeà, e parau anaè no te
täporo, taui noa atu ai to na huru i roto i te tau, e huero täporo änei, e ohi
täporo änei, e tumu täporo änei, e mäa täporo änei, no te täporo anaè ihoä rä
te parau. I teie nei, ia hiò tätou i te huru o te nünaa Mäòhi i teie mahana, ua
tiàhia ra änei o ia i ta na iho parau paari, E täporo ra, e täporo ia ;
e Mäòhi ra, e Mäòhi ia. E huero Mäòhi ihoä paha tei tänuhia, ua tupu atoà mai
ihoä paha ei tumu Mäòhi, e au ra rä e mäa ê ta teie tumu täporo Mäòhi i faahotu
mai. Aita änei ia tätou i tiàhia ia Iatöpa, tei faaìte mai e piti huru i roto i
te taata hoê ; aita änei ia tätou e haavare noa nei ia tätou iho. E rave
na te fee i te huru o te ôfaì o ta na i piri atu, e fee ihoä rä ia te fee, e
ôfaì ihoä te ôfaì. Te Mäòhi rä ia rave i te huru o te ôfaì, a tae hoì e. A hea
rä ia te Mäòhi e ìte ai e, eere o ia i te papaâ, e eere roa atu o ia i te âti
Iuta.
No reira, e piti parau
teie e tuuhia mai nei i mua ia tätou no te tauturu ia tätou i te hiò faahouraa
i to tätou parau i teie mahana. Te taata e faatià i te parau o Iatöpa, te
faatià ra ia taata i te ùputa o te haavare ; âreà tei faatià i te parau
paari o te täporo, te faatià ra ia taata i te ùputa o te ora. E tiàmäraa ihoä
paha to te taata ia mäìti i te parau o ta na i hinaaro i te faatià, te ùputa
änei o te haavare aore ia te ùputa o te ora, ua ìte atoà rä ia taata i te
hopeàraa o ta na faaotiraa tiàmä. Mauruüru.
.JPG)
