Mahana maha 31 no Huriama/Âtopa 2024
ÔROÀ REFOROMĀTIO
Ôroà Hoìraa i te puna Ora.
Taiòraa.
Taramo
22
1 Na te
Mënätehe, i nià i te Àireta Tahara. Taramo na Tävita.
2 E ta ù Atua,
e taù Atua, e aha òe i faaruè mai ai ia ù? E aha òe i faaätea ê atu ai i te
tauturu ia ù nei? E te haapaò òre mai i to ù nei ûuru?
3 E ta ù Atua,
te tiàoro nei au i te ao, aita rä òe i parau mai; e te ruì hoì, aita rä o ù e
mäpuhiraa aho.
4 Òe rä Tei Moà
ra, e tei pärahi i roto i te haamaitaìraa o Ìteraèra.
5 I tiàturi na
to mätou hui-metua ia òe, ua tiàturi rätou, e ua faaorahia rätou e òe;
6 ua tiàoro
rätou ia òe, e ua faaorahia; i tiàturi na ia òe, e aore i mäheahea.
7 E toè rä vau
nei, eere i te taata, e faaìnoraa na te taata, e ta te taata ia tähitohitoraa.
8 Te feiä atoà
e hiò mai ia ù nei, te àta tähitohito mai ra ia ù; ua fäita i te ùtu, e ua ueue
rätou i te upoo.
9 Te na ô mai
ra rätou: «Oia nei, te tiàturi nei ia i te Fatu, ia faaora o ia ia na; tii mai
o ia e haru ia na. Inaha, e here hoì o ia na na.
10 Na òe au i
rave mai mai roto i te ôpü, o to ù ia tiàturiraa, a òte ai i te ü o taù metua
vahine ra.
11 Ua tuuhia
atu vau ia òe mai ta ù fänauraa mai ä; o ta ù Atua hoì òe mai te ôpü mai ä o
taù metua vahine.
12 Eiaha e
faaätea ê atu ia ù, ia fätata mai te àti ra; e aita atu e tauturu ia tauturu
mai
13 E rave rahi
te puaatoro e haaàti mai ia ù nei; te mau puaatoro àito o Pätäna teie e haaàti
mai ia ù nei.
14 Te hämama
mai ra to rätou mau vaha ia ù, mai te riona ûuru ra ia ìmi i te mäa.
15 Mai te pape
e niniihia ra vau, e ua paruparu ta ù mau ivi; mai te täpau nei taù âau, ua tärapape
i roto i ta ù ôpü nei.
16 Ua maro to ù
püai mai te àraea a te pötera ra; ua piri ta ù arero i taù taa; e ua tuu òe ia
ù i raro i te repo pohe ra.
17 Ua haaàtihia
vau e te ùrï ra; ua haapunihia vau i te âmuiraa taata ìno ra; ua puta o ù puè
rima e o ù puè âvae ia rätou.
18 E taiò noa
vau i o ù mau ivi. Te hiò mai ra rätou, te tiàtonu mai ra ia ù,
19 ua tufa
rätou i taù mau àhu ra no rätou, e te haa-maìri-terero nei i ta ù pereue.
20 Eiaha òe, e
te Fatu, e faaätea ê atu ia ù nei; e ta ù püai, ia peepee mai òe i te tauturu
mai ia ù.
21 E faaora òe
ia ù i te òè nei, eiaha vau ia riro i te püai o te ùrï.
22 Ia ora vau i
te vaha o te riona, ua faaora hoì òe ia ù i te tara o te reema ra. Ua pähono
mai òe ia ù:
23 E faaìte au
i to iòa i to ù ra mau taeaè; ei rotopü i te âmuiraa ra e haamaitaì atu ai au
ia òe:
24O òutou o tei
mataù i te Fatu ra, e haamaitaì òutou ia na. Òutou atoà te huaai o Iatöpa,
o ia ta òutou e faahanahana. O òutou atoà te huaai o Ìteraèra ra, e mataù òutou
ia na.
25 aore hoì o
ia i vahavaha, aore hoì i faaìno i te àti o te feiä i àti ra; e aore hoì i huna
i to na mata ia na, ia tiàoro rä o ia ra, ua faaroo mai ra o ia ia na
26 O òe ta ù e
haamaitaì i roto i te âmuiraa rahi ra. E rave au i ta ù i èuhe ra, i te aro o
te feiä e mataù ia na ra.
27 E àmu te
feiä haèhaa e ia paìa O tei ìmi i te Fatu ra e haamaitaì rätou ia na, e
vai ä te ànaanaea o to rätou âau.
28 To te fenua
nei e tae noa atu i te hopeà ra, e riro ia i te manaò e ua färiu mai i te Fatu.
E hope te mau fëtii a te ao nei i te haamori i mua ia òe.
29 No te
Fatu hoì te Pätireia, e o ia te tävana i te mau fenua atoà.
30 E àmu te
feiä taoà o te fenua nei, e e haamori; e te feiä atoà e tae i raro i te repo, e
piò ia i mua ia na, e e òre e tià i te hoê ia faaora ia na iho ra.
31 Na te tahi
pae huaai e faaroo ia na, e e parauhia ia ei taata no te Fatu:
32 e haere mai
hoì rätou e faaìte i ta na ra parau-tià i te tahi mau taata èê ra ia fänau mai,
na na hoì teie i rave
2 Törïnetia
5.11-15
Te töroà no te faafäiteraa
11 E teie nei,
no te mea ua ìte mätou i te hanahana o te Fatu ra, i aò atu ai mätou nei i te
taata. Ua ìtehia rä mätou e te Atua; e te manaò nei au ua ìteä-atoà-hia e to
òutou âau.
12 Aita rä mätou e haamaitaì faahou ia mätou iho ia
òutou na, ia noaa rä to òutou òaòaraa ia mätou nei, èi parauraa atu na òutou i
te feiä i teòteò i te huru i rapae àu aè, aore i te âau ra.
13 Te huru ê nei mätou ra, no te Atua ia; e te haapaò
nei mätou, no òutou ia.
14 Te riro nei hoì mätou i te aroha o te Metia ra, no
te mea te parau nei mätou e, i pohe te hoê no te taata atoà, e pohe to te taata
atoà i reira;
15 e i pohe hoì o ia no te taata atoà, ia òre te feiä
e ora ra ia haapaò faahou ia rätou iho i te oraraa nei, ia haapaò rä ia na, tei
pohe e tei tiàfaahou no rätou ra.
Heuraa Manaò.
E pinepine te Taramo 22 i te faarirohia èi taramo tei
faaìte i te haereraa mai te metia, no te mea te vai ra i roto te mau parau tohu
o tei tupu i roto i te oraraa e te faatätauroraahia o Ietu Metia. E haamata o
Ia na roto i te hoê tuöraa hepohepo e te peàpeà i te mea ua faaruèhia te Puna o
te Parau.
E ta ù Atua, e ta ù Atua, e aha òe i faaruè mai ai ia
ù, Taramo 22 ìrava 1.
E mea putapü mau teie ìrava no te mea ua faahitihia te
reira e Ietu i nià i te tätauro Mataio pene 27 ìrava 46. Te faataa ra ia te taramo
i te mauiui o te päpaì taramo, o te manaò ra e ua faaruèhia o ia e te Atua e o
te haaàtihia ra e to na mau ènemi. Tera rä, noa atu teie ahoaho rahi, e hope te
taramo na roto i te hoê nota no te tiàturi e no te ârue, ma te haapäpü e, aita
te Atua i vahavaha e aore rä, i vahavaha i te mauiui o te taata àti, e ua
faaroo o Ia ia na a tiàoro ai o Ia ia na Taramo 22 ìrava 24.
Te ìrava faufaa roa no te Ôroà Hoìraa i nià i te puna
o te Ora.
Teie te hoê ìrava faufaa roa no te ôroà o te Reforomatio: Aore hoì o ia i
vahavaha e i faaìno i te àti o te taata i roohia i te mauiui e te peàpeà, e
aore hoì i huna i to na mata ia na ra ; ua faaroo rä o ia i te tuö ia nä.
Taramo 22 ìrava 24. Te haapäpü ra teie ìrava i te haapaò maitaì e te haapaò maitaì
o te Atua i te feiä e mauiui ra, te hoê tumu parau rahi o te Reforomatio o te
turu ra i te hoìraa i nià i te faaroo mau e te tiàturi i te aroha o te Atua.
Te feruri-maite-raa, Te tiàoro mai nei ra te Taramo 22
e i te mau taime ahoaho rahi roa aè, tei reira te Atua i te faarooraa mai. Te
faaitoito nei o Ia ia tätou ia tämau maite i roto i te faaroo e ia färiu atu i
te Atua ra i roto i to tätou mau taime fifi, ma te faahanahana i to na haapaò
maitaì e to na aroha. Ua riro te Reforomatio èi òhipa faufaa roa i roto i te
àamu marü metia o tei faatupu i te mau faahopeàraa hohonu e te vai maoro. Teie
te tahi mau manaò faufaa no nià i to na faufaa i haamanaòhia i te mau taime atoà:
1. Te hoìraa i te taiòraa i te Pîpîria
Ua haapäpü te Reforomatio i te faufaaraa o te Päpaì
Moà èi mana hoê roa i te pae no te faaroo e te faaòhiparaa. Ua huri o Maratino
Rutero, hoê o te feiä tei faahoì i te taata i nià i te puna mau no te faaroo, i
te taiòraa i te Pîpîria na roto i te reo Heremani, ia taiò te taata e ia fänaò
i te mau Päpaì Moà e ia faaitoito i te taiòraa i te Pîpîria.
2. Haapäpüraa na roto i te Faaroo
Te hoê o te mau parau tumu rahi o te faaâpïraa, o te
haapiiraa tumu ia no te faatiàraa na roto anaè i te faaroo (sola fide). Te auraa
ra, te faaoraraa, e horoà ia no ô mai i te Atua ra o te färiihia na roto i te
faaroo, eiaha rä na roto i ta tätou iho mau òhipa e aore rä, na roto i ta tätou
iho mau faanahoraa. Ua haapäpü faahou teie haapiiraa i te marämarama no nià i
te aroha e te faaoraraa i roto i te mau Marü Metia.
3. Faatià-faahou-raa i te Ètärëtia
Ua faatupu te Reforomatio i te mau täuiraa rahi i roto
i te Ètärëtia, ma te pätoì i te mau hämani-ìno-raa e te mau òhipa piò e vai ra
i reira. Ua faaitoito o ia i te tiàraa e te tiàauraa rahi aè i roto i te
faatereraa i te mau òhipa a te ètärëtia.
4. Te fäìraa hara
Ua faatupu te Reforomatio e rave rahi mau àmaa marü
metia, mai te haapaòraa Rutero, te haapaòraa Taravino, e te Ètärëtia no
Peretane. Ua haamaitaì teie huru rau i te huru o te mau marü metia e ua faatià
te reira i te mau peu e te mau tiàturiraa huru rau.
5. Te taère e te oraraa vaamataèinaa
E faahopeàraa rahi to te Reforomatio i nià i te taère
e te oraraa vaamataèinaa. Ua faaitoito te reira i te haapiiraa, te taiòraa e te
neneiraa puta ma te turu i te haapiiraa i te taiò e te päpaì e te ôpereraa i te
mau manaò. Ua òhipa atoà te reira i nià i te mau faanahoraa poritita e totiare
i Europa.
6. Te Mau Manaò no te Haapiiraa
Ua faaö mai te Reforomatio i te hoê ture faaitoito âpï
no te òhipa, ma te faariro i te òhipa èi piiraa hanahana e èi faaitoitoraa i te
itoito e te parau-tià i roto i te mau tuhaa atoà o te oraraa.
Èi haapotoraa, ua riro te Reforomatio èi täuiraa rahi
o tei täui eiaha noa i te Ètärëtia, i te oraraa vaamataèinaa atoà rä, ma te päturu
i te mau faufaa o te faaroo, te parau-tià e te hopoià a te taata iho. Aita noa ia te
Reforomatio i täui noa i te haapiiraa faaroo e te peu faaroo, ua vaiiho atoà rä
o ia i te hoê täpaò vai maoro i nià i te òhipa àravihi e te ùpaùpa, ma te
faaitoito i te hoê faaìteraa i te faaroo o te taata tätaìtahi e o te taatoàraa.
Törïnetia 2 pene 5 i te mau ìrava 11 e tae i te 15 o
te hoê ia mau ìrava puai i reira to Pauro parauraa no nià i te hinaaro e te mau
òhipa a te feiä tiàturi i te Metia. Te haapäpü nei te reira i te mataù i te
Fatu, te here o te Metia, e te täuiraa i te oraraa ta te reira e tïtau nei.
Ìrava 11: Te mataù i te Fatu
No reira i mataù ai tätou i te Fatu, e tià ai ia tätou
i te faahaèhaa i mua i te taata ; e ua ìte te Atua ia mätou, e te tiàturi nei
au e ua ìte atoà òe ia mätou i roto i to òe mau manaò. Ua haamata o Pauro na
roto i te haapäpüraa i te faufaa rahi no te mataù i te Fatu. È ère teie mataù i te hoê mataù o te haaparuparu roa, o te faatura
hohonu rä e te faatura hohonu i te Atua. E turaì te reira i te feiä tiàturi ia
haapäpü ia vëtahi ê i te parau mau o te èvaneria.
Te na ìrava 12 e te 13: Te haavare òre e te parau-tià
Aore hoì mätou i parau hua atu ia òutou na, te horoà
atu nei rä mätou ia òutou te hanahana i roto ia mätou nei ; ia tià hoì ia òutou
ia pähono i te feiä o te faahanahana i te huru o te âau eiaha rä i te manaò. No
te mea hoì e, aita to tätou e hiroà, no te Atua ia ; e aore rä, e mea maamaa
anei, no òe ia.
Te paruru ra o Pauro i ta na täviniraa ma te onoöno i
nià i te haavare òre e te hapa òre o ta na mau òhipa. Eita o ia e ìmi i te
faaahaaha, e horoà rä i to Törïnetia i te mau tumu e oaoa ai o ia i ta na òhipa
no te Atua.
Ìrava 14: Te here o te Metia
No te aroha o te Metia ia tätou nei, i pohe ai te hoê
taata no te taatoàraa, ua pohe paatoà ia.
No te here o te Metia te puai e turaì i muri mai i te
òhipa a Pauro. Te turaì nei teie here, tei faaìtehia e te poheraa o Ietu no te
taatoàraa, i te feiä faaroo ia ora eiaha no rätou iho, no tei pohe rä e tei tià
mai no rätou.
Ìrava 15: Ia ora no te Metia
E ua pohe o Ia no te mau taata atoà, ia òre te feiä e
ora faahou ia ora no rätou iho, no na rä tei pohe e tei tià no rätou.
Te haapoto nei teie mau ìrava i te piiraa no te hoê
oraraa tei täui. Ua piihia te feia faaroo ia ora no te Metia, èi faaìteraa i to
Na here e to Na maitaì i roto i ta rätou mau òhipa atoà.
Te ìrava faufaa roa no te Ôroà Hoìraa i te Puna
Teie te hoê ìrava faufaa roa no te Ôroà o te Hoì i te
Puna:
No te aroha o te Metia ia tätou nei, i pohe ai te hoê
taata no te taatoàraa, ua pohe paatoà ia. Törïnetia 2 pene 5 ìrava 14.
Te haapäpü nei teie ìrava i te here o te Metia èi tumu
rahi no te faaroo Marü Metia, te hoê parau tumu faufaa rahi no te faahoì-faahou-raa
mai o te tïtau i te hoìraa i te tumu mau o te èvaneria e i te aroha o te Atua.
Èi faaotiraa, te haamanaò mai nei te Törïnetia 2 pene
5 i te mau ìrava 11 e tae i te 15 ia tätou i te faufaa rahi ia mataù i te Fatu,
te haavare-òre-raa i to tätou ìteraa päpü, e te here o te Metia o te turaì nei
ia tätou ia ora no Fatu te Metia. E mea faufaa iho ä rä teie mau tumu parau no
te Ôroà Hoìraa i te Puna, o te faahanahana ra i te hoìraa atu i te niu o te
faaroo Marü Metia, no te faafäite ia tätou.
Na roto i te faaòhiparaa i te mau parau tumu o te Törïnetia
2 pene 5 i te mau ìrava 11 e tae i te 15 i roto i to òutou oraraa i te mau
mahana atoà, na te reira e tauturu i te taui i te huru o to òutou oraraa e to òutou
auraa e o vëtahi ê. Teie te tahi mau manaò:
1. Te oraraa ma te mataù i te Fatu ìrava 11
Faatura e faatura : A haamata i te mahana tätaìtahi na
roto i te pure, ma te ìte i te rahi e te moà o te Atua. E tauturu te reira ia
òutou ia täpeà i te hoê huru faatura e te faatura i te roaraa o te mahana.
Te mau faaotiraa : A vaiiho i te mataù
i te Fatu ia ärataì i ta òutou mau faaotiraa, ma te mäìti noa i te mea tià e te
mea maitaì, noa atu e aita e taata e hiò mai ra.
2. Te Haavare òre e te Parau-tià te mau ìrava 12 e te
13
Te parau mau: A faaìte i te parau mau i roto i to
òutou mau täairaa. A parau e a òhipa ma te haavare òre, ma te òre e tamata i te
haamaere ia vëtahi ê na roto i to rätou huru räpaeàu.
Te tiàauraa: A amo i te hopoià no ta òutou mau òhipa e
a faaìte päpü i ta òutou mau fäfauraa, i te òhipa anei, i te fare pureraa, e
aore rä i roto i to òutou ùtuafare.
3. Ia faaitoito te here o te Metia ia òutou ìrava 14
Te täviniraa pipiri òre : A rave i te mau òhipa
täviniraa pipiri òre, e tauturu te reira i te hoê taata tupu, te horoàraa i te
rima tauturu, e aore rä, te pätururaa i te hoê taata navaì òre.
Aumauiui: A faaìte i te aumauiui e te aumauiui ia vëtahi
ê, ma te haamanaò e e turaì te here o te Metia ia òutou ia here e ia tävini i
te mau taata atoà, a Ora no te Metia ìrava 15.
Te mau òhipa mätamua : A hiòpoà faahou i ta òutou mau
òhipa mätamua roa no te haapäpü e, te faaìte ra te reira i to outou fafauraa ia
òutou iho i te Metia. Te auraa ra, e höroà rahi atu ä i te taime no te pure, no
te taiò i te Pîpîria, aore ra no te âpiti atu i roto i te mau òhipa o te
haapuai i to òutou faaroo.
Ìteraa päpü : A faaìte i to òutou faaroo ia vëtahi ê,
eiaha noa na roto i ta òutou mau parau, na roto atoà rä i to òutou huru. Ia
riro èi hiòraa ora no te täuiraa ta te Metia e hopoi mai.
Te feruri-maite-raa i te mau mahana atoà
Âau mehara : A papaì i te hoê puta àamu no te âau mehara
i reira hoì òutou e päpaì ai i te mau mahana atoà e mea nahea to òutou ìteraa i
te here o te Metia i te òhiparaa i roto i to òutou oraraa e e mea nahea to
òutou tiàraa ia ora no Na. Faaìteraa i te mau püpü : A faaö e aore rä a faanaho i
te hoê püpü faaanaanataeraa i reira òutou e àparau ai i to òutou mau ìteraa e
ia faaitoito ia vëtahi ê ia faaòhipa i teie mau parau tumu i roto i to rätou
oraraa.
Na roto i te faaöraa i teie mau parau tumu i roto i to
òutou oraraa i te mau mahana atoà, ta outou e ìte i te hoê faaroo hohonu aè e
te päpü aè, te faaìteraa i te here e te maitaì o te Metia i roto i te mau mea
atoà ta òutou e rave.
Ua riro te Reforomatio, tei haamata i te tënetere 16,
èi hoê o te mau òhipa faufaa roa aè i tupu i roto i te àamu marü metia i
Europa. Ua haamatahia te reira e te mau taata o te mau hohoà moà mai ia Maratino
Rutero, Ioane Taravino, e Ulrich Zwingli, o tei pätoì ma te itoito i te mau peu
e te mau haapiiraa a te Ètärëtia
Tatorita i to rätou ra tau.
Te hoìraa i nià i te mau Tumu o te Faaroo: Ua hau aè
te Reforomatio i te hoì faahou i te mau pu o te faaroo marü metia, ma te haapäpü
i te mana teitei roa aè o te mau Päpaì Moà. Ua faahapa o Maratino Rutero, e ta na
na 95 tumu parau, i te mau hämani-ìno-raa a te Ètärëtia, e tae noa atu i te
hooraa i te mau taoà, e ua poro o ia te faaoraraa e horoà tämoni òre ia no ô
mai i te Atua ra, tei färiihia na roto anaè i te faaroo sola fide eiaha rä na
roto i te mau òhipa faatîtî.
Täuiraa i te pae varua e i te pae vaamataèinaa: Aita
noa teie püpü i täui i te haapiiraa faaroo, te oraraa vaamataèinaa atoà rä. Ua
faaitoito o ia i te haapiiraa i te taiò e te päpaì, no te mea te taiòraa
tätaìtahi i te Pîpîria e noaa mai na roto i te mau huriraa tei na roto mai i te
mau reo o te nunaa. Ua faaitoito atoà te Reforomatio i te hoê ture no nià i te
òhipa niuhia i nià i te itoito e te täiva òre, o tei òhipa hohonu i nià i te mau
faanahoraa i te pae faanavaìraa faufaa e i te pae i Europa mä.
Te huru rau e te rau: Ua faatupu te Reforomatio i te
mau huru haapaòraa marü metia e rave rahi, ma te haafaufaa i te mau peu faaroo
e te mau tütuu mai te haapaòraa a Rutero, a Taravino, e a te Ètärëtia no Peretane.
Ua faatupu teie huru rau i te hoê faaìteraa rahi aè e te huru rau o te faaroo
marü metia, ma te täpeà i te hoêraa i nià i te mau parau tumu niuhia i nià i te
Èvaneria.
Te faahopeàraa o te taère e o te òhipa àravihi: Ua
ite-atoà-hia te faahopeàraa o te Reforomatio i roto i te mau òhipa àravihi e te
iho tumu. Ua faatupu te reira i te hoê huru òhipa àravihi e te ùpaùpa âpï, tei
niuhia i nià i te ôhie e te paieti. Ua haamaitaì te mau himene i päpaìhia e
Rutero i te faufaa ia hoì tämau noa i roto i te mau puna ora o to tätou faaroo
e ia ora mai te au i te mau haapiiraa o te Èvaneria.
No te faatupu i te Reforomatio, èita noa tätou e
faatura i te feiä faatïtïàifaro o tei turu ma te itoito i te parau mau, e fäfau
atoà rä tätou ia tämau noa i ta rätou mäìmiraa i te täiva òre i te Atua e i ta
Na Parau.
Maratino Rutero: Eita ta ù e nehenehe e rave i te tahi
atu òhipa. Ia tauturu mai te Atua ia ù. Amene. I te mätahiti 1521, ma te haapäpü
i to na tiàraa e te Ètärëtia Tatorita.
Ioane Taravino: E tià ia tätou ia haamanaò e, e mea
tämoni òre te faaoraraa no tätou, tera rä, e hoo mure òre to te reira i to te
Atua.
Ulrich Zwingli: Te faaroo o te hoê ia tiàturiraa ora i
te aroha o te Atua, no reira e mea päpü roa e pohe te taata e tauatini aè taime
no te reira.
Te na ô ra o Philippe Melanchthon e: Eita te faaroo e
faahapahia no te mea e òhipa te reira na na iho, no te mea rä e färii te reira
i te aroha i fafauhia.
John Knox: E mea faufaa aè te hoê noa püpü i te mau
òhipa ìno atoà i te ao nei.
Turo a RAAPOTO i roto i te puta Poroì i te Nünaa
Mäìtihia e te Atua, i te àpi 40, Ua riro, e te riro noa nei i te täuiraa Atua
èi moihaa na te taata, èi raveà haamäharaa i to na riri e to na mau ìnoìno. Te
huru mau teie o te Atua ta tätou i hämani e ta tätou e tävini nei, ia au i to
tätou huru, e ia au hoì i to tätou hohoà. Âreà ra te Atua o Ietu te Metia ra,
àita ä ia i aahia i roto i to tätou âau e to tätou oraraa. Turo a RAAPOTO.
Te haamatara ra teie mau faahitiraa i te mau
tiàturiraa e te mau fifi i mau-päpü-hia e te feiä faatïtïàifaro. E nehenehe
rätou e haamaitaì i ta òutou mau parau na roto i te haapäpüraa i te faufaaraa e
te faahopeàraa o te Reforomatio, Hoìraa i roto i te Puna mau no te ora.
Teraì òr. Faatura.
