Märeto 11.12-26 Te faaàpu o te Värua.

 

Mahana piti 5 no Pipiri/Mäti 2024.

 

Haamanaòraa i te mau Veà Tono Peretane.

Te faaàpu o te Värua.

Taiòraa.

Taramo 7

1 Titaiona a Tävita. Ta na i himene i te Fatu, no te parau a Tuta âti-Pëniämina.

2 E ta ù Atua, e te Fatu, te tiàturi nei au ia òe; ia ora vau, e faaora ia ù i te feiä atoà e hämani ìno mai ia ù nei.

3 O te riro rätou mai te riona, i te àmuraa ia ù, o te hahae huàhuà roa ia ù, e aita e faaora.

4 E ta ù Atua, e te Fatu, i nä reira vau ra: e te vai nei te hara i ta ù rima,

5 ua hämani ìno atu vau i ta ù hoa ua faaora rä vau i tei ènemi hara òre noa ia ù nei,

6 a aùaù mai taua ènemi ra a rave mai ia ù; a taataahi o ia ia ù i raro i te repo, e ta ù hinuhinu nei e tuu o ia i raro i te vari Tera.

7 A tià, e te Fatu, mä to riri; a tià i nià, i te riri rahi hoì o ta ù mau ènemi. A ara òe no ù nei i te haaväraa ta òe i faaue ra.

8 Ia haaàti mai te mau taata i âmuihia ra ia òe; e teà na, e hoì òe i nià i te vähi teitei ra, no rätou.

9 Na te Fatu e tuu i te parau-tià i te mau taata ra: e hiò mai òe ia ù, e te Fatu, i te parau-tià na ù ra, e te haavare òre i roto ia ù nei.

10 Ia faahope-roa-hia te ìno o te feiä parau ìno ra, e haamau rä òe i te feiä parau-tià, e Atua parau-tià hoì òe o tei ìmi i te âau o te taata e te manaò.

11 No ô i te Atua ra to ù päruru e ora ai au nei e faaora o ia i tei tià te parau i te âau ra.

12 E haavä parau-tià te Atua, i òre i tuutuu ai to na riri i te feiä parau ìno ra.

13 Ia òre o ia ia färiu ra: e faaina o ia i ta na òè ia na, ua haafefe o ia i ta na fana.

14 E ua ineine, e ua faaau-mäite-hia te räau e pohe ai te reira: ua rave o ia i ta na mau òhe i mirahia no te feiä hämani ìno ra.

15 Inaha, ua tö te taata ìno i te parau-tià òre, e ua hapü i te haavare; e mea faufaa òre rä ta na e fänau.

16 Ua ô o ia i te âpoo, e ua hohonu: e hià rä o ia i roto i taua âpoo i ôhia e ana iho ra.

17 E hoì mai to na ìno i nià iho i ta na upoo; e iri mai hoì to na ìriä i nià i te tupuaì upoo no na iho.

18 E haamaitaì au i te Fatu i te parau-tià na na i reira e himene au mä te haamaitaì i te iòa o te Fatu teitei roa ra.

Märeto 11.12-26

Te tumu tute hotu òre

(Mät 21,18-19)

12 E ao aè ra, te hoì mai ra rätou mai Pëtänia mai, porori iho ra o ia.

13 Hiò atu ra o ia i te hoê tute i te ätea ê ua rauhia, haere atu ra e hiò i te mäa i nià iho. E tae atu ra o ia i pïhaì iho, aore roa e mäa i ìteä e te rau anaè ra aita hoì i tae i te tau e para ai te tute ra.

14 Ua parau atu ra Ietu i taua tute ra, nä ô atu ra: «Eiaha roa ei taata e àmu faahou i te mäa no nià ia òe i teie nei. Te faaroo atu ra hoì ta na mau pipi.

Ietu i roto i te hiero

(Mät 21,12-17; Ruta èv 19,45-48; Ioane 2,13-22)

15 E tae mai ra rätou i Ierutarëma: tomo atu ra Ietu i roto i te hiero, ua tiahi atu ra i te feiä i hoo atu e i te feiä i hoo mai i roto i te hiero ra i räpae, faatïòpa atu ra hoì i te mau ìri a te feiä hoo moni ra, e te mau pärahiraa o te feiä hoo ûuàiraò ra;

16 e aore roa i tuu i te taata ia hopoi i te färii taoà nä roto i te hiero ra.

17 E ua haapii atu ra hoì o ia ia rätou, nä ô atu ra: «Eere änei ua päpaìhia: «E parauhia to ù nei fare e fare pureraa no te mau fenua atoà», riro noa iho nei rä ia òutou ei ana èiä.

18 E ìte aè ra te mau päpaìparau e te feiä tahuà rarahi, ua ìmi iho ra i te räveà e pohe ai o ia; te mataù ra hoì rätou ia na, no te mea te mäere anaè ra te taata atoà i ta na parau.

19 E ahiahi iho ra, haere atu ra o ia i räpaeàu i taua ôire ra.

Te maröraa o te tumu tute hotu òre

(Mät 21,20-22)

20 E ao aè ra ia hoì rätou ra, hiò atu ra rätou i taua tute ra ua mäehe roa mä te tumu atoà.

21 Ua manaò aè ra Pëtero, ua nä ô atu ra ia na: «E Rapi, inaha te tute ta òe i faaìno ra, ua mäehe roa.

22 Ua parau mai ra Ietu ia rätou, nä ô mai ra: «Ei faaroo to òutou i te Atua.

23 Oia mau teie ta ù e parau atu ia òutou nei: o te taata e parau noa atu i teie nei mouà, ia pee òe e ia tïria òe i raro i te tai; e aore roa i feàapiti to na âau, te manaò mau ra rä i ta na e parau ra e tupu ia, e roaa ia ia na ta na e parau ra.

24 E teie nei, e faaìte hua atu vau ia òutou: te mau mea atoà ta òutou e ani ia pure ra, a manaò ai, e noaa taua mau mea ra, e noaa ia ia òutou.

25 E ia tià òutou i nià e pure, e e hapa ta òutou ia vëtahi ê ra, a faaòre atu; ia faaòre atoà mai to òutou Metua i te ao ra i ta òutou hapa.

26 Ia òre rä òutou ia faaòre i te hapa, e òre atoà to òutou Metua i te ao ra e faaòre mai i ta òutou hapa.

Haamanaòraa i te mau veà Tono Peretane.

 Oia mau teie tahi tuhaa,  i te 5 no mati 1797, ua täpae mai te pähi  o Tärapu no te fenua Peretane i Matavai i te pae àpatoèrau no te fenua nei no Tahiti. I nià i te pähi, te vai ra te mau veà tono Porotetani no te Taiete Faatupuraa Parau no Ronetona.

Thomas Haweis, tei ànaanatae roa i te mau àamu i faatiàhia te Täpena Tute, i te Taiete Faatupuraa Parau no Ronetona i te àvaè Tetepa 1795. I te 24 no Tetepa 1796, ua tonohia mai te mau veà tono mai Portsmouth mai, i nià te hoê pähi tei piihia o Tärapu, tei faauehia e te Täpena James Wilson, e e toru àhuru veà tono Porotetani, e ono vahine, e e toru tamarii i nià i te pähi.

Ua tonohia mai hoê àhuru ma vaù o teie mau veà tono no te haere mai e faaea i Tahiti. Ua ärataìhia rätou e te Faaaò Ioane Jefferson. Ua pou mai rätou i te 7 no mati e ua färiihia rätou i te pae tähatai e te arii Pömare II e ta na vahine o Tetua Tetua, tei amohia i nià i te täpono na te feiä tumu o te fenua.

I rotopü i te mau veà tono, e maha anaè tei faarirohia èi feiä ìte i te taiò. Te tahi atu mau veà tono, noa atu e, e nehenehe ta rätou e taiò e e papaì, ua faataahia rätou no te rave i te òhipa haapiiraa. Èi hiòraa, e taata tämuta o Henry Nott hou a riro mai ai èi veà tono.

Ua faatiàhia te hoê ôfaì haamanaòraa i te mätahiti 1970 i te Pointe Vénus i Mähina no te faahanahana i te taeraa mai o te mau veà tono Peretane. Te faahohoà nei teie ôfaì haamanaòraa i te pähi ra o Tärapu e te faataa nei i te parareraa o te èvaneria i Moana Nui a Hiva. Tei faatäipe atoà ra te reira  i te haapaòraa Mäòhi i vai na i Tahiti nei hou te taeraa mai o te èvaneria.

Te tumu rahi o te Taiete Faatupuraa Parau no Ronetona o te pororaa ia i te èvaneria hanahana o te Atua i haamaitaì, ma te vaiiho i te mau ètärëtia âpï ia faataa i to rätou iho huru. Ua ôpuahia te reira no te faatupu i te hoê rururaa i reira te mau veà tono e nehenehe ai e rave âmui i te òhipa, e tauturu i te pae faufaa, e e faanaho i te mau veà tono na te ara. Ua riro te reira èi tumu no te mau òhipa Teretetiano e rave rahi, i Atia Hitiaa o te rä, i te mau Motu no Patifita Àpatoà, e i Afirita Àpatoà.

Ua huri te mau veà tono na roto i te reo Tahiti, tei neneìhia te puta mätamua roa na roto i te reo Tahiti i Ronetona i te mätahiti 1810. O te parau ia a John Davies, te hoê veà tono Porotetani no te faatupuraa parau no Ronetona.

Ua rave o Henry Nott, te tahi atu mitionare a te Taiete Faatupuraa Parau no Ronetona, hau atu i te 30 mätahiti i te huriraa i te Pîpîria na roto i te reo Tahiti. Ua vauvauhia te neneiraa mätamua o te Pîpîria na roto i te reo Tahiti i te Arii vahine ra o Victoria i te mätahiti 1838.

E tuhaa faufaa roa ta teie mau huriraa i roto i te pororaa èvaneria o te mau huiraatira tumu e i roto i te tupuraa o te mau papaì reo Tahiti.

18 E haamaitaì au i te Fatu i te parau-tià na na i reira e himene au mä te haamaitaì i te iòa o te Fatu teitei roa ra.

E pure teie na te Taramo 7 na te feia parau-tià i hämani-ìno-hia. E piiraa te reira i te Fatu, tei niuhia i nià i te huru parau-tià a te feiä haapaò i mua i to rätou mau ènemi. E ani te päpaì Taramo i te Fatu ia tià mai i nià e ia ära mai no te haaväraa ta na i faaue mai, ma te tiàturi e, e faaorahia o ia na roto i te haaväraa. Te faataa maitaì ra teie mau parau i te haaväraa e tupu a muri aè. Te faaìte nei te reira i te tiàturiraa i te Fatu ia au i te ìrava 2, ma te mauiui i mua i te parau-tià òre i te faaìteraa a te ìrava 10, e te àrueraa i te ìrava 18. Tera rä, e ère teie i te hoê piiraa no te haaväraa a te Atua mai tei tupu i roto i te tahi atu mau parau i faahitihia na. Te poroì tumu o te hoê ia piiraa i te parau-tià a te Atua, te hoê faaìteraa i te tiàturiraa i te Fatu noa atu te hämani-ìno-raa, e te hoê tiaìraa i te haaväraa e tae mai. Teie te tahi mau raveà e tià ai ia tätou ia faaòhipa i te parau i roto i to tätou oraraa i te mau mahana atoà, A tiàturi i ta te Atua parau-tià te haamanaò mai ra e haava parau-tià te Atua. I roto i to tätou oraraa i te mau mahana atoà, e nehenehe te reira e faaitoito ia tätou ia tiàturi i te parau-tià a te Atua, noa atu e te faaruru ra tätou i te parau-tià òre.

Hapa òre o te taata tätaìtahi, e faaìte te papaì taramo i to na hapa òre e e tïtau o ia i te Atua ia haava ia na ia au i ta na parau-tià. E nehenehe i te reira e faaüru ia tätou ia ora ma te parau-tià e ia ìmi i te parau-tià i roto i ta tätou iho mau òhipa. Te pure no te pärururaa, e pure ia paruruhia tätou i te mau ènemi. I roto i to tätou oraraa i te mau mahana atoà, e nehenehe te reira e faaitoito ia tätou ia pure no te ani i te pärururaa a te Atua ia manaò anaè tätou e te haamataùhia ra tätou aore ra te fifihia ra tätou. Pähonoraa i te faaìnoraa, e ani te päpaì taramo i te Atua ia pätoì i te feia e faaìno mai ia tätou. E nehenehe te reira e tauturu ia tätou ia pähono i te faaìnoraa eiaha ma te tahoo, na roto rä i te aniraa i te parau-tià i te Atua. Te fäìraa e te tätarahaparaa mai te peu e mea rahi aè ta òutou täairaa e te mau ènemi e ärataì ia tätou ia fäì i ta tätou hara e ia tätarahapa. A haamanaò, e tïtau te faaòhiparaa i te Pîpîria i roto i to tätou oraraa i te mau mahana atoà i te fëruriraa ia tätou iho e te pure no te ani i te paari no ô mai i te Atua ra. Mea faufaa ia ani i te Atua ia tauturu ia tätou ia ìte i ta na Parau e ia faaòhipa i te reira i roto i to tätou oraraa. Te parauhia ra e na Tavita te Taramo 7 e ua riro o ia èi faaìteraa puai o to na tiàturi i te parau-tià a te Atua, i mua ihoä rä i te mau pariraa e te mau haamataùraa tano òre. Ua haamauhia te mau parau o teie taramo i roto i te hoê ao i reira te Arii Tavita e ìmi ai i te pärururaa a te Atua i mua i to na mau ènemi. No reira, te pii ra teie taramo i te tauturu no te pätoì i te pari haavare e te mau pariraa tià òre. I roto i te haapaòraa âti Iuta, te faahitihia ra teie mau parau no nià i te ôroà o te haamanaò ra i te mau òhipa i tupu i nià i te nunaa Hepera i täaihia i te puta a Ètëtera.  I rotopü i te mau tatorita, i te area e 530 mätahiti, ua mäìti o Benoît Peata i teie taramo no te ôroà o te Mahana piti. Mea faufaa ia täpaò e e nehenehe te tatararaa e te faaòhiparaa i te mau Taramo e täui ia au i te mau tiàturiraa e te mau faaroo a te taata tätaìtahi. No reira, te faaitoitohia nei ia haere e hiò i te mau raveà rau e ia paraparau i te feiä faatere pae varua e aore rä, i te mau tauturu no te hoê ìteraa hohonu aè.

24 E teie nei, e faaìte hua atu vau ia òutou: te mau mea atoà ta òutou e ani ia pure ra, a manaò ai, e noaa taua mau mea ra, e noaa ia ia òutou.

Te parauraa teie i te päpaìraa a Märeto i te pene 1 i te mau ìrava 12 e tae i te ìrava 26 o te hoê ia tuhaa no te Faaäuraa Âpï, e te vai ra e piti na tumu parau i roto i te faahohoàraa o te tumu tute e te tiàvaruraa te feiä hoo i rapae àu i te hiero.

Te maa tute e te poìa,  no to na poìa, ua haafatata atu o Ia i te hoê tumu tute ma te tiàturi e e ìteä mai ia na te maa i nià i te tumu. No to na ite-noa-raa i te mau rauère, ua faaìno o ia i te tumu raau i te taratara. E täipe teie parauraa tei riro èi haapiiraa no nià i te faaroo e te pure. Te faatäipe ra te tumu tute hotu òre i te feiä o te òre e faahotu i te mau hotu o te faaroo noa atu te huru rapae àu.

Te tiàvaru-raa-hia te feiä hoo taoà i rapae i te hiero : Ua tomo Ietu i roto i te hiero i Ierutarëma e ua tiahi i te feiä hoo taoà e te feiä hoo moni, ma te parau e, te fare o te Atua e fare ia no te pure no te mau nunaa atoà. Ua riro teie òhipa èi faahaparaa i te täpihooraa o te haapaòraa faaroo e te tiàvaruraa i te feiä e ère i te Âti Iuta mai te vahi no te pure.

Ua täaihia teie na tupuraa e piti e te tumu parau o te faaroo mau. Ua riro te tumu tute hotu òre e te hiero no na tumu ei faaìte i te mau hohoà no te faaroo hohonu e te âueue òre. E tïtau o Ietu i te hoê faaroo haavare ore o te faaìte ia na iho na roto i te mau òhipa parau-tià e te paieti haavare òre i te Atua. No nià i te parau no te faaòhiparaa i te oraraa i te mau mahana atoà, te faahaamanaò mai nei teie mau ìrava ia tätou i te faufaa ia ora i to tätou faaroo ma te parau tià e te haavare òre, ia faahotu i te hotu o te parau-tià e te here, e ia täpeà i to tätou mau vahi haamoriraa èi mau vahi moà no te färereiraa i te Atua.

Te tiàturi nei au e tauturu te reira ia tätou ia ìte maitaì i te parau no te tute, e te tiàvaruraa. Mai te peu e e uiraa ê atu ta tätou aore ra e hinaaro tätou e hiòpoà hohonu atu ä i te tahi mau tuhaa, ia au i teie mau faaìteraa.

Te oraraa i te hoê faaroo mau, Te faahaamanaò mai nei teie mau parau ia tätou i te faufaa rahi ia ora i te hoê faaroo mau, eiaha rä te hoê faaroo haavarevare. I roto i to tätou oraraa i te mau mahana atoà, e nehenehe te reira e faaitoito ia tätou ia haavare òre i roto i to tätou faaroo e ia âpe i te haavarevare.

Te hoturaa i te hotu pae varua : Mai te tumu tute i faaìnohia no to na hotu òre, ua piihia tätou ia faahotu i te  hotu i roto i to tätou oraraa pae varua. E nehenehe te reira e faaitoito ia tätou ia ìmi i te mau raveà no te faaìte i to tätou faaroo na roto i te mau òhipa tei here i te täviniraa.

Te àtuàturaa i te moàraa o te mau vahi haamoriraa: Te tïtau mai nei teie parau no te tiàvaruraa o te feiä hoo i roto i te hiero ia tätou i te faufaa rahi no te faautuàraa e te täpeàraa i te huru moà o ta tätou mau vahi haamoriraa. E nehenehe te reira e faaitoito ia tätou ia turu i te haamauraa i te hoê vahi moà no te haamoriraa i roto i to tätou mau vaamataèinaa.

Te tiàturiraa i te Atua i te tau o te hämani-ìno-raa: Te faaìte ra teie mau parau e mea nafea to Ietu faarururaa i te pätoìraa e te hämani-ìno-raa ma te tiàturi àueue òre i te Atua. E nehenehe te reira e faaitoito ia tätou ia tiàturi i te Atua i roto i te mau taime fifi o to òutou oraraa.

Te pure e te Faaroo : Ua faaòhipa ia haamanaò, e tïtau te faaòhiparaa i te Pîpîria i roto i to tätou oraraa i te mau mahana atoà i te fëruriraa ia tätou iho e te pure no te ani i te paari no ǒ mai i te Atua ra. Mea faufaa ia ani i te Atua ia tauturu ia tätou ia ìte i ta Na Parau e ia faaòhipa i te reira i roto i to tätou oraraa, no te haapii i te mana o te pure e o te faaroo. E nehenehe te reira e faaitoito ia tätou ia faahohonu atu ä i to tätou oraraa pure e ia tiàturi i te mana o te Atua no te òhipa i roto i to tätou oraraa.

 

Pehepehe.

Faaàpu, värua.

 

I roto i te ô o te värua, i reira te faaroo e aahia ai,

Te huero tätaìtahi i tänuhia, i roto i te here, e tupu ia i te rahi.

E òhipa tämau teie, e òhipa hanahana,

No te faatupu i te hotu, i nià i te ùru no te raì.

 

Te faaòromaì o te hoê ia hotu, te monamona e te tämau,

E tupu maru noa oia, e vai tämau noa rä.

E au te òaòa i te hoê ànavai päpe, e ànaana noa,

E ori oia na roto i te mau fifi, e te òaòa.

 

Te hau o te hoê ia tumu räau, paari i roàhia,

Te püpüraa i te hoê haapüraa päpü, atea ê atu i te òto.

Te maitaì o te hoê ia tiare, aore e hopeàraa,

E ruperupe te reira no te taatoàraa, o te aru.

 

E mouà te haapaò maitaì, e mea àueue òre e te puai,

Eita oia e àueue, noa atu e e pohe oia.

Te marü, o te hoê ia huruhuru manu, te marämarama e te marü,

E tämarü te reira i te mau âau e te hoê aupururaa marü.

 

E te here, te hotu rahi roa aè o te mau mea atoà,

E tuiau mai oia, e faaora oia, e faariro oia ia tätou ei mea monamona.

O o Ia te mahana e türama nei i to tatou èà,

E i roto i te mau hotu atoà o te värua, e ìtehia i reira.

 

No reira, e faatoro anaè tätou i to tätou rima, e e òhi anaè i teie mau hotu,

E e faaìte anaè i te reira i te mau taata atoà, i tera pö e tera ruì.

Na roto hoì i te höroàraa, e tü ai tätou,

Te patireia o te Atua i roto i to tätou oraraa.

 

Te tiàturi nei au e, te faaüru nei teie pehepehe ia òutou ia faatupu e ia faaìte i te mau hotu o te varua i roto i to òutou oraraa i te mau mahana atoà.

 

Teraì òr. Faatura.