Mataio 23.1-12. Poihere.

 

Tāpati 5 no Novema 2023.

 

ÔROÀ.

Poihere.

Taramo 131

1 Tire a te Moruta. Na Tävita. E te Fatu, aore ta ù âau i teòteò, aore hoì ta ù mata i hiò i nià. Aore hoì au i tïtau i te mau mea rarahi ra, i te mau mea i teitei ê atu ia ù nei.

2 Ua tuu haèhaa hoì au, e ua faanä ia ù iho, mai te tamaiti i maìri te ü o te metua vahine ra vau. Mai te tamaiti i maìri te ü ra to ù nei värua i roto ia ù nei.

3 Ia tiàturi ä Ìteraèra i te Fatu, i teie nei e a muri noa atu.

Marati 1.14

14 Ia faaìnohia rä te haavare, te vai ra te oni i roto ta na nänä, e ua èuhe iho ra, e ua hopoi i te mea maìhia ei tütia na te Fatu: te nä ô mai ra te Fatu manahope ra, Arii rahi au, e mataùhia hoì to ù nei iòa i te mau fenua ra.

2.10-17.

Te haavarevare òre i roto i te mau tüàtiàtiraa turu-utaa e ùtuafare

10 Eere änei hoê ä metua täne to tätou atoà nei? E ère änei na te Atua hoê tätou i hämani? Eiaha rä hoì tätou atoà nei i haavare ai i to na iho ra taeaè, i te faaìnoraa i te faufaa o to tätou mau metua ra?

11 Ua haavare hoì Iüta, e mea faufau tei ravehia i Ìteraèra e Ierutarëma: ua faaìno hoì Iüta i te maitaì hinaarohia e te Fatu, e ua faaipoipo i te tamahine a te tahi atua ê.

12 Te taata e nä reira ra, e täpü-ê-hia ia e te Fatu ra, te mau faaìte atoà e te pipi i te mau tiàhapa o Iatöpa, e te taata i hopoi fätata mai i te tütia i te Fatu manahope ra.

13 Teie hoì ta òutou mea ìno e rave nei, i te haamoèraa i te fata a te Fatu i te roimata i te òtoraa e te pii-noa-raa, e aore noa atu ra o ia i haapaò faahou i taua tütia ra, e aore i färii atu mä te manaò maitaì i to òutou rima. 14 Te parau nei rä òutou e, I te aha nei hoì? No te mea, o te Fatu te ìte ia òe e te vahine a to âpïraa na, i tei haavarehia e òe ra: o ia rä hoì to òe tauà, e te vahine mau na òe i faaauhia ra.

15 E ère änei hoê ä ta na i hämani a vai atoà ai te värua ia na? E aha hoì te mea i tähoêhia ai o ia i te hämani? Ia ìmi hoì o ia i te huaai paieti. E tënä na, e haapaò i to òutou värua, e eiaha te hoê e haavare noa atu i te vahine a ta na âpïraa ra.

16 Te riri nei hoì au i te taata i faataa ê i ta na vahine, te parau mai ra te Fatu, te Atua o Ìteraèra: e tei täpoì i to na hämani ìno i te àhu ra, te parau mai ra te Fatu manahope ra: e tënä na, e ara i to òutou värua, e eiaha òutou e haavare i ta òutou mau vahine.

Te au-tahuà-raa e te nünaa tei tämähia i te mahana haaväraa

17 Ua fiu roa te Fatu i ta òutou parau. E te parau na òutou e, I fiu o ia ia mätou i te aha? O òutou i parau e, Te feiä atoà i rave i te ìno ra, te maitaì ra ia i te mata o te Fatu, e tei ia rätou o ia i te auraa: e, Tei hea te Atua parau au ra?

1 Tëtäronia 2.7-13

7  i marü noa rä mätou i roto ia òutou, mai te Metua i poihere i ta na ra tamarii.

8 Oia atoà mätou no te rahi o to mätou aroha ia òutou, ua tià roa ia mätou te horoà atu i te Èvaneria a te Atua ia òutou na, e eiaha hoì te reira anaè ra, o mätou atoà iho ia, no te mea ua riro òutou ei here na mätou.

9 Aita hoì i moè ia òutou, e te mau taeaè, i ta mätou òhipa e te rohirohi; i te raveraa i te òhipa i te ruì e te ao, ia òre te hoê o òutou ia teimaha ia mätou, i te parauraa atu ia òutou i te Èvaneria a te Atua.

10 O òutou te ìte, e te Atua atoà, i te maitaìraa, e te tiàraa; e te hapa-òre-raa o ta mätou parau i rotopü ia òutou i te feiä e faaroo ra.

11 Ua ìte hoì òutou i ta mätou haamähanahanaraa atu, e te aòraa atu, e te poroìraa atu ia òutou atoà na, mai te metua e aò i ta na ra tamarii.

12 E ia au to òutou haereà i te Atua ra, o tei parau ia òutou no to na ra Pätireia e no te ao.

13 E te haamaitaì atoà nei mätou i te Atua aore e faaea, i te mea, a färii mai ai òutou i te parau a te Atua i ta òutou i ìte ia mätou nei, aore òutou i färii ei parau na te taata, ei parau rä na te Atua, e oia mau ä hoì, o tei rave püai hoì i roto ia òutou i tei faaroo ra.

Mataio 23.1-12.

Te mau parau faaìno i nià i te mau Färitea

(Mär 12.38-40; Rut 20.45-47; 11.39-52)

1 Ua parau atu ra Ietu i taua tiàa rahi ra, e i ta na mau pipi, nä ô atu ra:

2 Te pärahi nei te mau päpaì parau e te mau Färitea i nià i te pärahiraa o Möte.

3 E teie nei, e haapaò òutou e e rave i ta rätou e parau mai ia òutou: eiaha rä òutou e pee ia rätou; o te parau hoì ta rätou, aita rä i haapaò.

4 Te täàmu nei hoì rätou i te hopoià teimaha e te maraa òre, e te tuu nei i nià i to vëtahi ê täpono; e òre rä te hoê rima o rätou e faatiàià noa atu i taua mau hopoià ra.

5 E ta rätou atoà e rave ra, i rave ia ia hiòhia mai e te taata. Te faaàano nei hoì rätou i ta rätou mau furatateri, e te faarahi nei i te hiti o to rätou àhu. 

6 E te tïtau i te vähi teitei i te mau àmuraa mäa ra, e te pärahiraa i hau i te mau tunato ra,

7 e ia arohahia i te vähi taata ra, e ia parauhia mai e te taata: «E te òrometua, e te òrometua »

8 Âreà òutou, eiaha e tïtau ia parauhia ia «te òrometua»; hoê roa hoì a òutou òrometua, o te Metia; e e taeaè anaè hoì òutou atoà na.

9 E eiaha roa òutou e «haametua» i te hoê taata o teie nei ao, o ia anaè rä hoì to òutou Metua o të pärahi i te raì ra.

10 Eiaha atoà e tïtau ia parauhia òutou, i te «arataì»; hoê roa hoì o òutou arataì, o te Metia.

11 E tei rahi ra i roto ia òutou na, ei tävini ia no òutou.

12 Të faateitei ia na iho ra, e faahaèhaahia ia; e o të faahaèhaa ia na iho ra, e faateiteihia ia.

Manaò.

E himene no te faaìte i te haèhaa e te tiàturiraa i te Atua. O te hoê ia raveà no te ârueraa i te mau maitaì pau òre a te Atua Nui Tumu Tahi na te mau tupuaì mouà te tumu o te mau himene no te faatupu i te mau ôroà faaroo e tuea rä te reira i te hoê tau no te oraraa o Tavita i to  na faaìteraa i te òhie e te auraroraa i te Atua. Noa  atu te mau tämataraa e te mau pätoìraa ta na i farerei. Te höroà nei te tahi feiä tatara parau i te manaò te parau nei te tahi mau taata tatara, e tuuhia teie taramo i muri aè i te poheraa o Taura, i te taime a ìtehia ai o Tavita ei arii no Ìteraèra täatoà, e aore rä, i muri aè i te ôrureraa hau a Àpataroma, i te faahoì-faahou-raa-hia mai o Tavita i nià i to na teröno. Te horoà ra te tahi atu i te manaò e tü i te reira i to Tavita âpïraa rä, i to na riroraa èi tiaì mämoe e to na faarururaa ia Toria ma te faaroo àueue òre i te Atua. Noa atu e aha te taio mahana tià i te päpaìraahia te Taramo 131, te faaìte ra te reira i te huru pae varua o Tavita, o tei nehenehe e färii e ua täaihia o ia i te Atua e ua türuì o ia i nià ia na mai te hoê tamarii e haamahea i nià i to na metua vahine. Ua ravehia teie taramo e te Ètärëtia Teretetiano, o te hiò nei i roto i te reira èi hohoà no te paieti e te hau. E faaòhipahia te reira i roto i te papa haamori no te ôroà pureraa. No te hoê  himene a Tavita o te faaìte ra i to na haehaa e to na tiàturi i te Atua. Teie te tahi mau raveà i ìtehia ai ma te faataa huàhuà i te parau, ma te tuu i te reira i roto i te mau ìrava e arataì ra i te oraraa o Tavita ma te faataa i te auraa o te ìrava tätaìtahi. Te hoê feruriraa i nià i teie mau parau, o te haamatara ra i te tuhaa a te mau tämataraa i roto i te faahaèhaaraa e te auraroraa o te taata faaroo. A haapäpü ai i te tïtauraa ia haapae i te teòteò  e te teòteò no te tuu i mua i te Atua.

Te manaò tumu e hinaarohia i te faaìte, o te haehaa ia. Te faaìte ra i te haereà o Tavita o te färii ia na iho mai te hoê tamarii e òte ra i te ü o te faaea noa i nià i to na metua vahine, ma te òre e haapeàpeà no nià i te mau mea rahi aore e faahiahia  no na iho. E haapae o Tavita i te teòteò, te nounou tiàraa, e te ôrureraa hau, e e tiàturi oia i te Atua, o na anaè hoì e to na tiàturiraa. Te tïtau manihini ra teie mau parau i te feiä haapaò maitaì ia pee i te hiòraa a Tavita e ia tiàturi i te Atua, o na hoì te tiaì ia tätou. Teie te parauraa a te ìrava 2, te na ô ra e, I te atea ê ra, te vai hau noa nei to ù värua, mai te tamarii ra e ani nei i to na metua vahine ; E au to ù värua mai te hoê tamarii tei òte i te ü a te àiü. Te faaìte ra teie ìrava i te hoê hohoà tei putapü o te haèhaa e te tiàturi o te mau päpaì taramo i te Atua, o te paruru e o te tämahanahana ia na mai ta te hoê metua vahine e rave i nià i ta na tamarii. Ua faauru teie ìrava e rave rahi mau taata päpaì puta pae värua, o tei päpaì i te hoê tätararaa no nià i teie taramo, aore ra o tei päpaì i te hoê pure i roto i teie ìrava. Ua tuu-atoà-hia teie ìrava i roto i te pehe päpaìhia e rave rahi mau taata himene.

I roto i teie mau himene te vai ra te mau parau poroì a te Atua i te mau tävini e i te mau taata no Mäòhi Nui nei tei hahi ê i to na hinaaro e ta na fafauraa. Teie te tahi mau manaò ta ù i ìte i nià te huru parauraa o te nehenehe e tauturu ia tätou ia märamarama maitaì aè i teie Taramo ma te faataa i te auraa o te mau taò, te mau ìrava täpiri o te àamu, e te mau faaòhiparaa òhie. Te faaìte ra o ia i te mau aò a te Atua i te mau tävini täiva, o tei òre i manuia i roto i ta rätou òhipa faauehia e haapii i te ture e e faahanahana i to na iòa, e i te mau taata faaturi, o tei faaipoipo i te mau vahine èe e o tei faataa i ta rätou mau vahine e au i te ture. i te hoê tatararaa, ma te haamatara i te mau tumu parau faufaa e te mau haapiiraa pae värua. Te faaìte nei te reira nahea te Atua i te pii i to na nunaa ia hoì ia na ra, ia haapaò i ta na fafauraa, e ia haamoà ia na iho i roto i to rätou auraa i te parau no te faaipoiporaa. Te manaò tumu ia e faaìtehia ra e Marati i te pene 2, o te täivaraa ia. Tei roto i teie pene te mau parau poroì a te Atua i te mau tävini e i te mau taata no Mäòhi Nui nei tei hahi ê i to na hinaaro e ta na fafauraa parau. Te faahapa ra te Atua i te mau tävini no te òreraa e haapaò i to na iòa, ta na ture, e ta rätou haamoriraa, e no to rätou haavareraa i te nunaa na roto i ta rätou mau haapiiraa piò. Teie te tahi mau ìrava turu :

-Taramo 131, 2 Ua tuu haèhaa hoì au, e ua faanä ia ù iho, mai te tamaiti i maìri te ü o te metua vahine ra vau. Mai te tamaiti i maìri te ü ra to ù nei värua i roto ia ù nei.

-Marati 2, 15 E ère änei hoê ä ta na i hämani a vai atoà ai te värua ia na? E aha hoì te mea i tähoêhia ai o ia i te hämani? Ia ìmi hoì o ia i te huaai paieti. E tënä na, e haapaò i to òutou värua, e eiaha te hoê e haavare noa atu i te vahine a ta na âpïraa ra.

-1 Tëtäronia 2, 7  i marü noa rä mätou i roto ia òutou, mai te Metua i poihere i ta na ra tamarii.

-Mataio 23, 12 Të faateitei ia na iho ra, e faahaèhaahia ia; e o të faahaèhaa ia na iho ra, e faateiteihia ia.

Te faatià ra te Parau Maitaì a Ietu tei päpaìhia e Mataio i te pene 23, tei te hopeà rii ia o te täviniraa a Ietu i nià i te fenua nei, o te tupu i Ierutarëma tau mahana na mua aè i to na faatätauroraahia. Ua paraparau o Ietu i te mau nahoà taata e ta na mau pipi, e ua faahiti o ia i te hoê parau ètaèta i nià i te mau päpaì parau e te mau Faritea, te mau arataì haapaòraa ati Iuta no taua tau ra. Te pari ra o ia ia rätou i te haavare, te teòteò, te vahavaha i te ture a te Atua, e te hämani-ìno-raa i te mau perofeta. Te tohu atoà ra o ia i te haaväraa e tupu i nià ia rätou e te oire moà no to rätou pätoìraa i te Metia. E faaoti o ia i ta na òreroraa parau ma te òto i nià ia Ierutarëma e te hoê parau tohu no nià i to na hoìraa mai ma te hanahana. E aòraa teie na Ietu ia au i te faaìteraa no te pee i te hohoà o na puta e pae a Mote. Te faaite ra o ia i te taa-ê-raa i rotopü i te haapaòraa hape a te taata e te paieti mau ia au i te Atua.

O te horoàhia ra i te hoê fëruriraa no nià i te auraa o teie mau ìrava no te mau teretetiano i teie mahana. Te haapäpü nei te reira i te taa-ê-raa i rotopü i te huru rapae e te huru, e te piiraa a te Metia ia ora ma te parau-tià e ma te au maite, te parau e te päpaìraa o teie mau ìrava, e tae noa atu te mau faahaparaa a Ietu i te mau päpaì parau e te mau Faritea. Te haapäpü ra te reira i te faufaaraa ia faaòhipa i te haapaòraa ma te âau rötahi e te haehaa. Te auraa e te faaòhiparaa o teie mau ìrava i te feiä taiò i te Pîpîria. Te faaìte ra te reira e mea nafea to Ietu faahaparaa i te haavare e te huru taehae o te mau arataì haapaòraa, e mea nafea to na tïtauraa i ta na mau pipi ia pee i ta na hiòraa no te täviniraa e te òhie.

Ua riro te poroì a Ietu i roto i te Mataio pene 23 i te mau 1 e tae i te 12 èi poroì faahaparaa i te feiä haavare e te faaìno a te mau päpaì parau e te mau Faritea, o te tià èi arataì i te pae värua no te nunaa àti Iuta, aita rä e faaòhipa nei i te mea ta rätou e haapii ra. Te faaau ra o Ietu i te reira i te mau menema ùoùo, e hohoà nehenehe mau to räpaeàu, ua î rä i te viivii no roto roa mai. Te faahapa nei oia ia rätou no te òreraa e haapaò i te ture a te Atua i roto i to na huru mau, oia hoì, te parau-tià, te aroha e te haapaò maitaì, no te faatumuraa rä i nià i te mau mea faufaa òre, mai te aufauraa i te tuhaa àhuru i nià i te faufaa a te nünaa. E faahapa atoà o ia ia rätou no to rätou ìmiraa i te mau faaturaraa a te taata, na roto i te piiraa ia na iho e Rabi, Metua, aore rä Fatu, e e pärahi i te mau vahi hanahana i roto i te mau tunato e te mau àmuraa maa. I te pae hopeà, ua faahapa o ia ia rätou no to rätou pätoìraa i te faanahoraa no te faaoraraa a te Atua na roto i te ôpaniraa i te patireia o te raì i te taata nei, te hämani-ìno-raa i te mau perofeta e te mau veà a te Atua, e te pätoìraa i te Metia. Te tohu ra o ia ia rätou i te hoê haaväraa ìno mau, e tupu ia i nià ia rätou e i nià ia Ierutarëma, i roto i te haamouraa o te hiero e te haapürararaa o te taata. E poroì faaäraraa atoà te poroì a Ietu i roto i te Mataio pene 23 i ta na mau pipi e i te feiä atoà e hinaaro e pee ia na. Ua haapii o ia ia rätou eiaha e pee i te haereà o te mau päpaì parau e o te mau Faritea, ia auraro rä i te parau a te Atua ma te haavare òre e te haèhaa. Te haapii ra o ia ia rätou eiaha e ìmi i te mau tiàraa iòa hanahana, ia färii rä te tahi i te tahi ei taeaè, hoê hoì Fatu, te Metia, e te Hoê Metua, Tei nià i te raì. Te haapii nei o ia ia rätou eiaha ia faateitei ia rätou iho, ia faahaèhaa rä ia rätou iho, no te mea, tei rahi aè i rotopü ia rätou ra, o to rätou ia e tävini, ia au i te hohoà o Ietu iho, tei haere mai no te tävini e eiaha ia tävinihia. E faautuà te Atua ia rätou mai te mea eita rätou e tätarahapa e e faahanahana ia Na. Te faahapa atoà ra te Atua i te nunaa Ìteraèra no to rätou ôfatiraa i ta rätou faufaa e o Na, na roto i te faaipoiporaa i te mau vahine èe e te haamoriraa i te mau ìtoro, e te faaruèraa i ta rätou mau vahine e au i te ture, o ta rätou i haamau mai te hoê täatiraa moà. Ua faahapa te Atua i te haavïraa ûàna e te haavareraa e faatere ra i rotopü i te nunaa, e te tïtau ra oia i te haapaò maitaì e te parau-tià. Te tohu atoà nei teie pene i te taeraa mai o te hoê veà a te Atua, o te faaineine i te èà o te Fatu, e o te hoê veà no te fafauraa, no te tamä i te mau tamarii a Revi e o te faahoì mai i te haamoriraa e auhia e te Atua. Te haamoriraa e au i te Atua Nui Tumu Tahi, te ìteraa ia tätou e ua poihia tätou i nià i te here Metua.

 

Teraì òr.Faatura.

 

Mātaio 22.34-40 Faaueraa

 

Tāpati 29 no Âtopa 2023.

ÔROÀ.

REFOROMĀTIO.

Faaueraa

Mau taiòraa.

Taramo 18

(Hiò 2 Tämuera 22, 2-51)

1 Na te Mënätehe. E Taramo na te tävini a te Fatu ra, na Tävita, o tei parau atu i te Fatu i te parau o teie nei himene i te mahana i faaorahia ai o ia e te Fatu i te rima o to na atoà ra mau ènemi, e i te rima o Taura, ua nä ô aè ra o ia:

2 Ua parau o ia: Te hinaaro atu nei au ia òe e te Fatu, e ta ù püai.

3 O te Fatu ta ù papa, e ta ù pare, e ta ù ora, ta ù Atua, ta ù mato, ta ù e tiàturi nei; ta ù päruru, e ta ù tara faaora, ta ù fare teitei.

4 E tiàoro vau i te Fatu haamaitaìhia ra, e ora ia vau i ta ù mau ènemi.

5 Ua haaàtihia vau e te mäuiui o te pohe, î aè ra vau i te riàrià i te feiä rave hara mai te pape puè ra te huru;

6 ua haaàtihia vau i te taura ra o häte, e ua tuuhia te märei ra o te pohe ia ù.

7 Ua tiàoro vau i te Fatu i taù àtiraa ra, ua pii hua atu ra vau i ta ù Atua. Ua faaroo mai ra o ia i ta ù reo i to na nao, e ua tae ta ù pure i to na tarià.

8 Ua âueue iho ra te fenua e ua rürütaina, e ua âtaataa atu ra te mau tumu o te mouà, ua âueue a, no te mea ua riri o ia.

9 Ua pee aè ra te auauahi no roto i ta na âpoo ihu, e te auahi ura e pura ra no roto i ta na vaha,  àma iho ra te auahi i te reira.

10 Ua tuu haèhaa mai ra o ia i te raì e ua pou mai ra, e e pöuri tei raro aè i ta na âvae.

11 Ua pärahi o ia i nià i te tërupi e ua maùe, òiòi atu ra te maùeraa nä nià i te pererau ra o te mataì.

12 Ua haaàti o ia ia na iho i te pöuri ei täpoì, e te pape pöuri e te ata meùmeù o te raì ra to na fare.

13 No te ànaana o to na aro, pee atu ra te mau ata meùmeù na na ra, riro atu ra ei ua-paari, e te auahi.

14 Ua tuu mai ra te Fatu i te pätiri no nià mai i te raì, e ua faaìte mai ra Tei Teitei ra i to na reo, e ua-paari hoì, e te auahi.

15 Ua teà iho ra o ia i ta na òhe, purara atu ra rätou; ua faarahi atu ra i te uira, fati atu ra rätou.

16 Ìteä iho ra te vairaa o te moana i reira; e te tumu o te fenua i te ìteäraa, i to aòraa mai, e te Fatu, i te mataì ra, te aho no to òe ra âpoo ihu

17 Ua faatoro mai ra o ia i ta na rima no nià mai, ua rave mai ra ia ù; ua ùme aè ra ia ù i nià no raro i te moana nui.

18 Ua faaora aè ra o ia ia ù i ta ù mau ènemi püai, i te feiä i riri mai ia ù ra, no te mea e püai rahi to rätou i to ù.

19 I te mahana i àti ai au ra, ua hitimaùe au ia rätou, o te Fatu rä to ù ra tauturu.

20 Ua hopoi aè ra o ia ia ù i te vähi ätea, ua faaora o ia ia ù, no te mea te au mai ra o ia ia ù.

21 Ua faautuà mai ra te Fatu ia ù i tei au i ta ù ra parau tià, e ua tuu mai i te raupeà ia ù e au i te viivii òre o ta ù rima.

22 No te mea ua haapaò vau i te èà o te Fatu, e aita aè ra i faaruè ìno noa i ta ù Atua;

23 no te mea i mua anaè ia ù te mau ture na na, e aore ta na mau haapaòraa i faaruèhia e au;

24 no te mea e parau haavare òre ta ù ia na, e aore aè ra vau i rave i ta ù ra hara;

25 I raupeà mai ai te Fatu ia ù i ta ù nei parau tià, ia au i te viivii òreo to ù nei rima i mua ia na.

26 I te feiä e aroha ra, ua aroha atoà òe; e te feiä parau tià ra, te tià atoà ra ta òe parau.

27 I te feiä viivii òre ra, e viivii òre atoà ta òe; i te feiä rä e märô ra, e riro atoà òe i te märô.

28 Te feiä i àti ra, e faaorahia ia e òe, âreà tei faateitei ra, e tuuhia ia e òe i raro.

29 O òe hoì tei tütuì i ta ù rämepa, e na ta ù Atua, na te Fatu, e haamäramarama i to ù nei pöuri.

30 No te tauturu no òe ra i püpü atu ai au nä roto i te nänaì àito ra, e no ta ù Atua i tae na ai au i te pare.

31 E Atua ia, ua tià roa ta na haereà, te parau a te Fatu ra, ua tämatahia ia; o te päruru o ia o te feiä atoà e tiàturi ia na ra.

32 O vai mau rä hoì te Atua? Mäori rä o te Fatu. O vai hoì te mato? Mäori rä o to tätou Atua.

33 O te Atua i tätua mai ia ù i te püai, e ua haamanina i to ù nei èà;

34 te faariro nei o ia i o ù puè âvae mai to te àiri, e ua haapäpü i to ù tiàraa i ta ù mau vähi teitei.

35 Te haapii nei o ia i ta ù rima i te tamaì, e ua fati te fana veo i to ù nei puè rima.

36 Ua tuu mai òe ia ù i te päruru faaora no òe ra, e na to rima àtau i tauturu mai ia ù, e no to òe marü i rahi ai au.

37 Ua faaätea mai òe i to ù taahiraa âvae i raro aè ia ù, i òre i pähee ai o ù puè âvae.



38 I aùaù na vau i ta ù mau ènemi e roohia atu ra rätou e au; aore au i hoì, e hope aè ra rätou i te pau.

39 Ua täìri au ia rätou e aita atu ra e maitaì ia tià mai i nià; hià anaè iho ra i raro aè i ta ù âvae.

40 Ua tätua mai òe ia ù i te püai i te àroraa; e na òe i haavï i ta ù mau ènemi i raro aè ia ù.

41 Ua horoà mai òe i te mau àî o ta ù mau ènemi, ia pohe ia ù te feiä i riri mai ia ù ra.

42 Ua pii atu ra rätou, aita rä e faaora; ua pii i te Fatu, aore rä o ia i parau mai.

43 Papaì atu ra vau ia rätou e huàhuà roa aè ra mai te repo e puehu i te mataì ra, faaruè atu ra vau ia rätou mai te vari i te mau aroä ra.

44 I te türepu-atoà-raa o te taata ra, ua faaora hoì òe ia ù, e ua tuu òe ia ù i nià iho i te mau êtene. Te feiä ìteä-òre-hia e au ra, te tävini mai ra ia ia ù;

45 tei te ìteraa rätou ia ù ra, ua faaroo mai ra rätou. Te mau fenua èê ra tei auraro mai ia ù,

46 te mau fenua èê ra tei mäheahea i te mataù, e ua rürütaina i roto i ta rätou iho mau pare.

47 Te ora ra te Fatu E ia haamaitaìhia ta ù mato E ia faateiteihia te Atua i ora ai au nei;

48 te Atua i tähoo mai i ta ù nei parau e ua haavï i te taata i raro aè ia ù nei,

49 i te faaoraraa ia ù i ta ù mau ènemi ra; e ua faateitei òe ia ù i nià iho i ta ù mau ènemi; e ua faaora òe ia ù i te taata riri hötua ra.

50 E haamaitaì au ia òe, e te Fatu, i rotopü i te mau êtene ra, e himene haamaitaì ä vau i to òe ra iòa.

51 E ora rahi ta na i horoà mai i to na arii, e te faaìte mai ra i to na aroha i ta na i faatähinu ra, ia Tävita, e to na huaai e a muri noa atu.

Ètoto 22.20-26

20 Ia täìri te taata i to na ra tävini täne, e te tävini vahine i te räau papaì ra, e pohe iho ra o ia i roto i to na ra rima, e faautuàhia ia o ia.

21 Ia ruì hoê rä, e ia ruì piti aore i pohe taua tävini ra, e òre ia e faautuàhia; e mea hoohia hoì o ia i te moni na na.

22 Ia tupu te tamaì i te taata ra, e tiàià atu ra te hoê vahine hapü, e taahia iho ra ta na tamaiti, aita rä e ìno ê atu; e faautuà-mau-hia o ia i ta te täne a taua vahine ra e faaìte mai ia na ra; ei mua i te aro o te feiä haavä o ia e tuu mai ai i taua utuà ra.

23 E e ìno e ä tei tupu mai ra, mai te pohe ra, ei pohe ia te utuà.

24 E e mata ra, ei mata ia te utuà, e niho ra, ei niho ia te utuà, e rima ra, ei rima ia te utuà, e âvae ra, ei âvae ia te utuà,

25 E veà auahi ra, ei veà auahi ia te utuà, e motu ra, ei motu ia te utuà, e paruparu ra, ei paruparu ia te utuà.

26 Ia moto hoì te taata i te mata o ta na tävini täne, e te mata o ta na tävini vahine, e pö atu ra; e tuu ia o ia ia na ia haere noa na ei hoo i to na mata.

1 Tetaronia 1.5-10

5 i te mea, aore ta mätou Èvaneria i tae parau vaha noa atu ia òutou, mä te püai atoà rä, e mä te Värua Maitaì, e mä te ìte päpü. Ua ìte hoì òutou i to mätou huru i rotopü ia òutou ia maitaì òutou.

6 E i riro mai nei hoì òutou ei pee ia mätou, e i te Fatu atoà, ua färii hoì òutou i te parau mä te àti rahi, e mä te òaòa a te Värua Maitaì ra.

7 E ua riro hoì òutou ei hiòraa na te feiä atoà i faaroo i Mätetönia na e Àhaia atoà nei.

8 No ô na hoì ia òutou na te parau a te Fatu i te harururaa, eiaha i Mätetönia e Àhaia anaè nei, ua parare rä to òutou faaroo i te Atua i te mau vähi atoà ra; e eiaha noa atu mätou e parau noa atu i te reira.

9 O rätou iho tei faaìte ia mätou i te huru o to mätou öraa atu i roto ia òutou na, e to òutou färiuraa mai i te Atua, mai te mau îtoro mai ra, e haamori i te Atua mau, e te Atua ora ra;

10 e ia tiaì hoì i ta na Tamaiti no te raì mai, o ta na i faatià mai te pohe mai ra, oia hoì o Ietu, o tei faaora ia tätou i te pohe a muri nei ra.

Mātaio 22.34-40

Te faaueraa (ìrava ture) rahi roa aè

(Mär 12.28-34; Rut 10.25-28)

34 Ìte aè ra rä te mau Färitea e ua pohe te mau Tätutea ia na, ua àururu mai ra rätou ia na ra,

35 ua ui mai ra te hoê haapii ture no rätou ia na, nä ô mai ra i te rämäraa mai:

36 E te òrometua, tei hea te faaueraa rahi i roto i te ture?

37 Ua parau atu ra Ietu: «E here òe i te Fatu to Atua; mä to âau atoà, e mä to värua atoà, e mä to manaò atoà.» 

38 O te faaueraa mätämua teie e të hau i te rahi.

39 E mai te reira atoà te piti: «E aroha atu òe i to taata-tupu/täuaro, mai to aroha ia òe iho na.»

40 Te ture atoà e te mau perofeta, tei teie nei ia puè faaueraa e piti nei.

 

Manaò.

Te Reforomatio Porotetani, o te iòa ia i horoàhia i te püpü faaroo o tei haamata i te tënetere 16 e o tei ärataì i te haamauraa o te mau ètärëtia Porotetani. Ua ôpua teie püpü e täui i te Ètärëtia Tatorita Roma, o ta na hoì i pari e ua färiu ê o ia i te haapiiraa e te òhipa piò i ravehia ia au i te faaìteraa a te Pîpîria. Te feiä faatïtïàifaro, o Maratino Rutero, Uriti Tiniri Ioane Taravino, e te mau Àna päpetito. E mau òhipa faufaa roa to te Reforomatio Porotetani no te àamu, te hiroà, te poritita e te totaiete no Europa e no te ao atoà. Te taiò mahana i haamata ai te parau no te Reforomatio Porotetani, i te 31 no Atopa 1517 ia, i to Maratino Rutero, te hoê òrometua tatorita Heremani, i to na päpaìraa i na ìrava 95 tei faaìte te hahiraa no te Ètärëtia Tatorita ta na i pätiti roa i nia i te òpani o te fare pure Wittenberg. Ua faahapa teie mau taata i te raveraa i te mau hara, oia hoì, te faaòreraa i te mau hara tei na roto i te àufauraa i te moni no te faahoìraa i te tärahu a te Ètärëtia Tatorita. Ua hinaaro o Rutero e faatupu i te hoê àimäröraa i te pae faaroo, ua faatupu rä oia i te hoê ôrureraa hau i nià i te mana o te päpa e o te èmepera.

Ua parare òiòi te Reforomatio Porotetani i te mau fenua Heremani, i reira te mau tamarii hui arii e te mau òire e faariro ai i te reira èi raveà no te haapäpü i to rätou tiàmäraa i te pae poritita e i te pae faanavaìraa faufaa.

I te mätahiti 1530, ua faaìte te mau Porotetani i ta rätou fäìraa i päpaìhia e te hoê pipi a Rutero, tei piihia te Fäìraa hara e te Fäìraa Faaroo. Ua tatara te reira i te mau parau tumu faufaa rahi no te faaroo, mai te faaoraraa na roto anaè i te faaroo, te mana teitei aè te Pîpîria ia, e na ôroà e piti no te päpetitoraa e te ôroà a te Fatu.

Ua rau te huru o te Reforomatio Porotetani e te faraa mai te tahi atu mau ôpape reforomätio, tei taa ê i te haapaòraa Rutero i roto i to rätou manaò no nià i te vairaa mai o te Metia i roto i te ôroà eufari, te oraraa i faataa-ê-na-hia, te päpetitoraa i rotopü i te mau taata paari aore ra te faataa-ê-raa i te ètärëtia e te hau. Faataa-ê-raa i te ètärëtia e te hau fenua. I rotopü i teie mau ôpape, te vai ra te tahi atu mau haapaòraa ua ärataì te Reforomatio porotetani i te mau àroraa i te pae faaroo e i te pae poritita o tei faataa ê ia Europa hau atu i te hoê tënetere te maoro.

Ua tupu te mau tamaì a te haapaòraa i rotopü i te mau tatorita e te mau porotetani i Heremani, i Färani, i te tahi atu mau fenua. Ua faaoti rätou na roto i te tahi mau faaauraa tei färii i te tiàraa o te mau tamarii hui arii ia maìti i te haapaòraa o to rätou mau taata, ia au i te parau tumu mai te hoê tamarii hui arii, taua huru haapaòraa ra. Ua faaitoito atoà te Reforomatio Porotetani i te haaparareraa i te taata Teretetiano na te ao nei, i Marite Àpatoèrau ihoä rä, i reira te feiä no Peretane horo ê ai i te hämani-ìno-raa-hia i te pae no te faaroo.

Te haamau-faahou-raa i te Tiripuna haava i te haireti, te hoê tiripuna tei pärihia i te hämani-ìno-raa e te faautuàraa i te feiä haireti, oia hoì, te feiä o tei faaruè i te haapiiraa tatorita. E pinepine te Tiripuna haava haireti i te faautuà i te mau Porotetani ia tutuìhia i te auahi i nià i te pou. Ua riro te pätoìraa ei tumu no te âmahamaharaa e te àroraa i Europa, tera rä, ua riro atoà te reira ei raveà no te faaâpïraa i te pae varua e i te pae hiroà tumu no te Ètärëtia Tatorita. Teie te tahi mau tumu i tupu ai te faatïtïàifaroraa ua faaruèhia te ärataìraa a te Pîpîria teie atura te faaìteraa :

-Taramo 18, 3 O te Fatu ta ù papa, e ta ù pare, e ta ù ora, ta ù Atua, ta ù mato, ta ù e tiàturi nei; ta ù päruru, e ta ù tara faaora, ta ù fare teitei.

-Ètoto 20, 24 E e mata ra, ei mata ia te utuà, e niho ra, ei niho ia te utuà, e rima ra, ei rima ia te utuà, e âvae ra, ei âvae ia te utuà,

-1 Tetaronia 5, 10 e ia tiaì hoì i ta na Tamaiti no te raì mai, o ta na i faatià mai te pohe mai ra, oia hoì o Ietu, o tei faaora ia tätou i te pohe a muri nei ra.

-Mätaio 22, 36 E te òrometua, tei hea te faaueraa rahi i roto i te ture?

Te mau ìrava täpiri i teie ìrava 36 E te òrometua, tei hea te faaueraa rahi i roto i te ture?, o te hoê ia àimäröraa i rotopü ia Ietu e te mau Faritea, o te rama ra ia na na roto i te aniraa atu ia na e aha te ture rahi roa aè. Ua pähono o Ietu ma te faahiti e piti faaueraa no roto mai i te Faaäuraa Mätamua, o te faataa nei i te taatoàraa o te hinaaro o te Atua Nui Tumu Tahi : ia here i te Atua e ia here i to na taata tupu. Mea na reira o ia e faaìte ai e aita o ia i haere mai no te faaòre i te ture, no te faatupu rä i te reira e no te faaìte i te reira i roto i to na auraa hohonu roa aè. Te faaìte atoà ra o ia i te Faaäuraa âpï ta na i haamau na roto i te tutia no te here i nià i te tätauro.

E tuhaa teie ìrava o te òreroraa parau päpü òre ta Ietu i höroà i Ierutarëma, na mua ïti noa aè i to na hinaaro ûàna, i reira to na faahaparaa i te haavare e te haavare a te mau ärataì haapaòraa o to na ra tau. E tae mai te reira i muri aè i te parapore no te mau tiàau tià òre (Mataio 21:33-46) e na uiraa haavare e toru a te mau Faritea, no te mau Tätutea e te mau Herota i te horoàraa i te taoà na Taitara, te tià-faahou-raa o tei pohe, e te ture rahi (Mataio 22:15-40). E na mua te reira i to Iesu faaäraraa i te Metia, te tamaiti a Tavita (Mataio 22:41-46) e te aòraa i nià i te mau päpaì parau e te mau Faritea (Mataio 23:1-36).

I roto i teie ìrava 36 E te òrometua, tei hea te faaueraa rahi i roto i te ture? Tei faatupu i te  pähono ra Ietu i te hoê uiraa a te hoê haapii ture o tei ui ia na e aha te ture rahi roa aè. Ua faahiti Iesu e piti faaueraa i roto i te Teuteronomi pene 6 ìrava 5 e te Revitito pene 19 i te ìrava 18 : e here i te Atua ma to âau atoà, e e aroha atu òe i to taata tupu mai to aroha ia òe iho na. Te haapäpü nei O ia e, tei nià i teie na faaueraa e piti te ture atoà e te mau perofeta, oia hoì, te mau heheuraa hanahana atoà o te Faaäuraa Mätamua mea na reira to Ietu faaìteraa e te manaò tumu o te ture, e ère ia te haapaò-maite-raa i te mau ture e te mau faaueraa, o te huru fëruriraa rä o te âau o te färiu atu i nià i te Atua e ia vëtahi ê ma te here. Te tïtau ra te here o te Atua i te auraroraa i to na hinaaro, te farii-atoà-raa rä i to na vairaa mai i roto i te taata atoà, tei hämani faahou ia au i to na hohoà ta te Atua i tuu i nià ia na. I roto i te hoê auraa, te faataa poto ra Ietu i te ture mai te faaroo, no te mea te hereraa i te Atua e to na taata tupu aore te täuaro, o te tiàturiraa ia ia na e i ta na parau tapu no nià i te faaoraraa. O te öraa ia i roto i te hoê taairaa piri roa e ò na, o te hau atu i te mau ôtià o te haamanaraa e te faatiàraa i te ture. Te tahi atoà auraa maori rä, e ora i roto i te autahiraa e o vëtahi ê, ma te hiò òre e aore rä, ma te ìte òre, ma te ìmi i te maitai e te parau tià o te taatoàraa Aita o Ietu i hämani i te hoê ture âpï, te heheu mai nei rä o ia i te auraa hohonu o te ture a to na Metua, tei niu-è-na-hia i nià i te here Teuteronomi pene 10 i te ìrava 12 e tae i te ìrava 13, 12 E teie nei, e Ìteraèra, e aha to te Atua no òe na to te Fatu hinaaro ia òe, mäori rä e, ia mataù òe i to Atua i te Fatu, e ia haere i to na atoà ra mau èà, e ia hinaaro òe ia na; e ia haamori òe i to Atua ra i te Fatu mä to âau atoà, e mä to värua atoà; 13 e ia haapaò mäite òe i te mau parau a te Fatu, e ta na ra mau haapaòraa, i ta ù e parau atu ia òe i teie nei mahana ia maitaì òe ra. Te faaìte atoà mai nei o ia i te fafauraa âpï e, e täàti o ia na roto i to na poheraa e to na tià-faahou-raa, o te riro ei täpaò rahi no to na here i te Atua e i te taata nei Ioane pene 13 i te na ìrava 34 e te ìrava 35, 34 E tuu atu vau i te parau âpï na òutou: e aroha òutou ia òutou iho, mai ia ù e aroha atu ia òutou na, e aroha atoà hoì òutou ia òutou iho. 35 O te mea teie e ìte ai te taata atoà e, e pipi òutou na ù, ia aroha òutou ia òutou iho. E te Ioane pene 15i na ìrava 12 e te ìrava 13, 12 Teie ta ù parau, ia aroha òutou ia òutou iho, mai ia ù e aroha atu ia òutou na. 13 Ia horoà te taata i to na iho ora no to na ra mau tauà, aita roa e taata aroha ê atu i tei reira.

Te ture atoà e te mau perofeta, tei teie nei ia pue ture e piti nei. No te roaraa o te tere ôtahi o Ietu i roto i te oraraa nei, ua heheuhia mai te hoê hiòraa poto no te oraraa no tätou tätaìtahi, te hoê fëruriraa o te faatià ia tätou ia amo i te hopoià no te mau tîtî mau o te tau o te Ture e to te mau tau o te mau perofeta, e no reira, e mea päpü roa e, no te mau tîtî o to tätou nei ànotau A pähono i te here, a faaìte i te reira, e a ora noa na roto i te faaìteraa i te reira. Taa ê noa atu to na here ia tätou, ma te pii atoà mai ia tätou ia here ia na, te ani atoà mai nei oia ia tätou tätaìtahi ia here ia vëtahi ê no te patu âmui i te hoê patireia no te here, i reira, noa atu te huru o te taa-ê-raa, e nehenehe ta te taata tätaìtahi e höroà mau, e faatupu, i ta na iho höroà. O Ietu te tamaiti mätahiapo, maoti hoì i te mau tau atoà, te höroà mai ra o ia i te hoê èà no tätou tätaìtahi i nià i teie èà. E pee anaè tätou ia na.

 

Teie te tahi pehepehe

 

Here Atua te taata-tupu

 

Teie te faaueraa rahi a Ietu i haapii mai ia tätou.

Here i te Atua ma to tätou taata tupu atoà.

E to tätou taata tupu mai ia tätou iho.

O te ture e te mau perofeta i haapotohia

Teie te èà o te paari e tupu mau ai te òaòa.

 

Nahea rä e nehenehe ia here i te Atua.

Ma te òre e ìte i To na hohoà mata e To na hanahana.

Nahea e tià ia tätou ia here i to tatou taata tupu.

Ma te ìte òre i To na iòa e To na àamu.

Te höroà mai nei Iesu i te pähonoraa.

 

Na roto i te riroraa ei hoê i rotopü ia tätou.

Te heheu nei Oia i te Metua ia tätou.

E te pii nei Oia ia tätou ei mau hoa Here.

 

Te faaìte mai nei Oia ia tätou i to na here.

Na roto i te höroàraa i to na ora i nià i te Tätauro.

 

Te ani nei oia ia tätou ia pee ia na ia faaite to na òaòa.

Te hereraa i te Atua e i to tätou taata-tupu.

O te ôpuaraa nehenehe roa ta Iesu i püpü mai.

Na roto i to na Värua o te taui ia tätou.

Tei faariro ia tätou ei mau ìte no to na here.

 

O te fäì i te täuahi i te mau taata atoà.

O te fäì i te tuiau i te mau taata atoà.

O te fäì i te ora i te mau taata atoà

O te fäì i te ora-mure-òre i te mau taata atoà.

O te fäì i te Metua i te mau taata atoà.

 

Teraì òr. Faatura.