Mātaio 22.34-40 Faaueraa

 

Tāpati 29 no Âtopa 2023.

ÔROÀ.

REFOROMĀTIO.

Faaueraa

Mau taiòraa.

Taramo 18

(Hiò 2 Tämuera 22, 2-51)

1 Na te Mënätehe. E Taramo na te tävini a te Fatu ra, na Tävita, o tei parau atu i te Fatu i te parau o teie nei himene i te mahana i faaorahia ai o ia e te Fatu i te rima o to na atoà ra mau ènemi, e i te rima o Taura, ua nä ô aè ra o ia:

2 Ua parau o ia: Te hinaaro atu nei au ia òe e te Fatu, e ta ù püai.

3 O te Fatu ta ù papa, e ta ù pare, e ta ù ora, ta ù Atua, ta ù mato, ta ù e tiàturi nei; ta ù päruru, e ta ù tara faaora, ta ù fare teitei.

4 E tiàoro vau i te Fatu haamaitaìhia ra, e ora ia vau i ta ù mau ènemi.

5 Ua haaàtihia vau e te mäuiui o te pohe, î aè ra vau i te riàrià i te feiä rave hara mai te pape puè ra te huru;

6 ua haaàtihia vau i te taura ra o häte, e ua tuuhia te märei ra o te pohe ia ù.

7 Ua tiàoro vau i te Fatu i taù àtiraa ra, ua pii hua atu ra vau i ta ù Atua. Ua faaroo mai ra o ia i ta ù reo i to na nao, e ua tae ta ù pure i to na tarià.

8 Ua âueue iho ra te fenua e ua rürütaina, e ua âtaataa atu ra te mau tumu o te mouà, ua âueue a, no te mea ua riri o ia.

9 Ua pee aè ra te auauahi no roto i ta na âpoo ihu, e te auahi ura e pura ra no roto i ta na vaha,  àma iho ra te auahi i te reira.

10 Ua tuu haèhaa mai ra o ia i te raì e ua pou mai ra, e e pöuri tei raro aè i ta na âvae.

11 Ua pärahi o ia i nià i te tërupi e ua maùe, òiòi atu ra te maùeraa nä nià i te pererau ra o te mataì.

12 Ua haaàti o ia ia na iho i te pöuri ei täpoì, e te pape pöuri e te ata meùmeù o te raì ra to na fare.

13 No te ànaana o to na aro, pee atu ra te mau ata meùmeù na na ra, riro atu ra ei ua-paari, e te auahi.

14 Ua tuu mai ra te Fatu i te pätiri no nià mai i te raì, e ua faaìte mai ra Tei Teitei ra i to na reo, e ua-paari hoì, e te auahi.

15 Ua teà iho ra o ia i ta na òhe, purara atu ra rätou; ua faarahi atu ra i te uira, fati atu ra rätou.

16 Ìteä iho ra te vairaa o te moana i reira; e te tumu o te fenua i te ìteäraa, i to aòraa mai, e te Fatu, i te mataì ra, te aho no to òe ra âpoo ihu

17 Ua faatoro mai ra o ia i ta na rima no nià mai, ua rave mai ra ia ù; ua ùme aè ra ia ù i nià no raro i te moana nui.

18 Ua faaora aè ra o ia ia ù i ta ù mau ènemi püai, i te feiä i riri mai ia ù ra, no te mea e püai rahi to rätou i to ù.

19 I te mahana i àti ai au ra, ua hitimaùe au ia rätou, o te Fatu rä to ù ra tauturu.

20 Ua hopoi aè ra o ia ia ù i te vähi ätea, ua faaora o ia ia ù, no te mea te au mai ra o ia ia ù.

21 Ua faautuà mai ra te Fatu ia ù i tei au i ta ù ra parau tià, e ua tuu mai i te raupeà ia ù e au i te viivii òre o ta ù rima.

22 No te mea ua haapaò vau i te èà o te Fatu, e aita aè ra i faaruè ìno noa i ta ù Atua;

23 no te mea i mua anaè ia ù te mau ture na na, e aore ta na mau haapaòraa i faaruèhia e au;

24 no te mea e parau haavare òre ta ù ia na, e aore aè ra vau i rave i ta ù ra hara;

25 I raupeà mai ai te Fatu ia ù i ta ù nei parau tià, ia au i te viivii òreo to ù nei rima i mua ia na.

26 I te feiä e aroha ra, ua aroha atoà òe; e te feiä parau tià ra, te tià atoà ra ta òe parau.

27 I te feiä viivii òre ra, e viivii òre atoà ta òe; i te feiä rä e märô ra, e riro atoà òe i te märô.

28 Te feiä i àti ra, e faaorahia ia e òe, âreà tei faateitei ra, e tuuhia ia e òe i raro.

29 O òe hoì tei tütuì i ta ù rämepa, e na ta ù Atua, na te Fatu, e haamäramarama i to ù nei pöuri.

30 No te tauturu no òe ra i püpü atu ai au nä roto i te nänaì àito ra, e no ta ù Atua i tae na ai au i te pare.

31 E Atua ia, ua tià roa ta na haereà, te parau a te Fatu ra, ua tämatahia ia; o te päruru o ia o te feiä atoà e tiàturi ia na ra.

32 O vai mau rä hoì te Atua? Mäori rä o te Fatu. O vai hoì te mato? Mäori rä o to tätou Atua.

33 O te Atua i tätua mai ia ù i te püai, e ua haamanina i to ù nei èà;

34 te faariro nei o ia i o ù puè âvae mai to te àiri, e ua haapäpü i to ù tiàraa i ta ù mau vähi teitei.

35 Te haapii nei o ia i ta ù rima i te tamaì, e ua fati te fana veo i to ù nei puè rima.

36 Ua tuu mai òe ia ù i te päruru faaora no òe ra, e na to rima àtau i tauturu mai ia ù, e no to òe marü i rahi ai au.

37 Ua faaätea mai òe i to ù taahiraa âvae i raro aè ia ù, i òre i pähee ai o ù puè âvae.



38 I aùaù na vau i ta ù mau ènemi e roohia atu ra rätou e au; aore au i hoì, e hope aè ra rätou i te pau.

39 Ua täìri au ia rätou e aita atu ra e maitaì ia tià mai i nià; hià anaè iho ra i raro aè i ta ù âvae.

40 Ua tätua mai òe ia ù i te püai i te àroraa; e na òe i haavï i ta ù mau ènemi i raro aè ia ù.

41 Ua horoà mai òe i te mau àî o ta ù mau ènemi, ia pohe ia ù te feiä i riri mai ia ù ra.

42 Ua pii atu ra rätou, aita rä e faaora; ua pii i te Fatu, aore rä o ia i parau mai.

43 Papaì atu ra vau ia rätou e huàhuà roa aè ra mai te repo e puehu i te mataì ra, faaruè atu ra vau ia rätou mai te vari i te mau aroä ra.

44 I te türepu-atoà-raa o te taata ra, ua faaora hoì òe ia ù, e ua tuu òe ia ù i nià iho i te mau êtene. Te feiä ìteä-òre-hia e au ra, te tävini mai ra ia ia ù;

45 tei te ìteraa rätou ia ù ra, ua faaroo mai ra rätou. Te mau fenua èê ra tei auraro mai ia ù,

46 te mau fenua èê ra tei mäheahea i te mataù, e ua rürütaina i roto i ta rätou iho mau pare.

47 Te ora ra te Fatu E ia haamaitaìhia ta ù mato E ia faateiteihia te Atua i ora ai au nei;

48 te Atua i tähoo mai i ta ù nei parau e ua haavï i te taata i raro aè ia ù nei,

49 i te faaoraraa ia ù i ta ù mau ènemi ra; e ua faateitei òe ia ù i nià iho i ta ù mau ènemi; e ua faaora òe ia ù i te taata riri hötua ra.

50 E haamaitaì au ia òe, e te Fatu, i rotopü i te mau êtene ra, e himene haamaitaì ä vau i to òe ra iòa.

51 E ora rahi ta na i horoà mai i to na arii, e te faaìte mai ra i to na aroha i ta na i faatähinu ra, ia Tävita, e to na huaai e a muri noa atu.

Ètoto 22.20-26

20 Ia täìri te taata i to na ra tävini täne, e te tävini vahine i te räau papaì ra, e pohe iho ra o ia i roto i to na ra rima, e faautuàhia ia o ia.

21 Ia ruì hoê rä, e ia ruì piti aore i pohe taua tävini ra, e òre ia e faautuàhia; e mea hoohia hoì o ia i te moni na na.

22 Ia tupu te tamaì i te taata ra, e tiàià atu ra te hoê vahine hapü, e taahia iho ra ta na tamaiti, aita rä e ìno ê atu; e faautuà-mau-hia o ia i ta te täne a taua vahine ra e faaìte mai ia na ra; ei mua i te aro o te feiä haavä o ia e tuu mai ai i taua utuà ra.

23 E e ìno e ä tei tupu mai ra, mai te pohe ra, ei pohe ia te utuà.

24 E e mata ra, ei mata ia te utuà, e niho ra, ei niho ia te utuà, e rima ra, ei rima ia te utuà, e âvae ra, ei âvae ia te utuà,

25 E veà auahi ra, ei veà auahi ia te utuà, e motu ra, ei motu ia te utuà, e paruparu ra, ei paruparu ia te utuà.

26 Ia moto hoì te taata i te mata o ta na tävini täne, e te mata o ta na tävini vahine, e pö atu ra; e tuu ia o ia ia na ia haere noa na ei hoo i to na mata.

1 Tetaronia 1.5-10

5 i te mea, aore ta mätou Èvaneria i tae parau vaha noa atu ia òutou, mä te püai atoà rä, e mä te Värua Maitaì, e mä te ìte päpü. Ua ìte hoì òutou i to mätou huru i rotopü ia òutou ia maitaì òutou.

6 E i riro mai nei hoì òutou ei pee ia mätou, e i te Fatu atoà, ua färii hoì òutou i te parau mä te àti rahi, e mä te òaòa a te Värua Maitaì ra.

7 E ua riro hoì òutou ei hiòraa na te feiä atoà i faaroo i Mätetönia na e Àhaia atoà nei.

8 No ô na hoì ia òutou na te parau a te Fatu i te harururaa, eiaha i Mätetönia e Àhaia anaè nei, ua parare rä to òutou faaroo i te Atua i te mau vähi atoà ra; e eiaha noa atu mätou e parau noa atu i te reira.

9 O rätou iho tei faaìte ia mätou i te huru o to mätou öraa atu i roto ia òutou na, e to òutou färiuraa mai i te Atua, mai te mau îtoro mai ra, e haamori i te Atua mau, e te Atua ora ra;

10 e ia tiaì hoì i ta na Tamaiti no te raì mai, o ta na i faatià mai te pohe mai ra, oia hoì o Ietu, o tei faaora ia tätou i te pohe a muri nei ra.

Mātaio 22.34-40

Te faaueraa (ìrava ture) rahi roa aè

(Mär 12.28-34; Rut 10.25-28)

34 Ìte aè ra rä te mau Färitea e ua pohe te mau Tätutea ia na, ua àururu mai ra rätou ia na ra,

35 ua ui mai ra te hoê haapii ture no rätou ia na, nä ô mai ra i te rämäraa mai:

36 E te òrometua, tei hea te faaueraa rahi i roto i te ture?

37 Ua parau atu ra Ietu: «E here òe i te Fatu to Atua; mä to âau atoà, e mä to värua atoà, e mä to manaò atoà.» 

38 O te faaueraa mätämua teie e të hau i te rahi.

39 E mai te reira atoà te piti: «E aroha atu òe i to taata-tupu/täuaro, mai to aroha ia òe iho na.»

40 Te ture atoà e te mau perofeta, tei teie nei ia puè faaueraa e piti nei.

 

Manaò.

Te Reforomatio Porotetani, o te iòa ia i horoàhia i te püpü faaroo o tei haamata i te tënetere 16 e o tei ärataì i te haamauraa o te mau ètärëtia Porotetani. Ua ôpua teie püpü e täui i te Ètärëtia Tatorita Roma, o ta na hoì i pari e ua färiu ê o ia i te haapiiraa e te òhipa piò i ravehia ia au i te faaìteraa a te Pîpîria. Te feiä faatïtïàifaro, o Maratino Rutero, Uriti Tiniri Ioane Taravino, e te mau Àna päpetito. E mau òhipa faufaa roa to te Reforomatio Porotetani no te àamu, te hiroà, te poritita e te totaiete no Europa e no te ao atoà. Te taiò mahana i haamata ai te parau no te Reforomatio Porotetani, i te 31 no Atopa 1517 ia, i to Maratino Rutero, te hoê òrometua tatorita Heremani, i to na päpaìraa i na ìrava 95 tei faaìte te hahiraa no te Ètärëtia Tatorita ta na i pätiti roa i nia i te òpani o te fare pure Wittenberg. Ua faahapa teie mau taata i te raveraa i te mau hara, oia hoì, te faaòreraa i te mau hara tei na roto i te àufauraa i te moni no te faahoìraa i te tärahu a te Ètärëtia Tatorita. Ua hinaaro o Rutero e faatupu i te hoê àimäröraa i te pae faaroo, ua faatupu rä oia i te hoê ôrureraa hau i nià i te mana o te päpa e o te èmepera.

Ua parare òiòi te Reforomatio Porotetani i te mau fenua Heremani, i reira te mau tamarii hui arii e te mau òire e faariro ai i te reira èi raveà no te haapäpü i to rätou tiàmäraa i te pae poritita e i te pae faanavaìraa faufaa.

I te mätahiti 1530, ua faaìte te mau Porotetani i ta rätou fäìraa i päpaìhia e te hoê pipi a Rutero, tei piihia te Fäìraa hara e te Fäìraa Faaroo. Ua tatara te reira i te mau parau tumu faufaa rahi no te faaroo, mai te faaoraraa na roto anaè i te faaroo, te mana teitei aè te Pîpîria ia, e na ôroà e piti no te päpetitoraa e te ôroà a te Fatu.

Ua rau te huru o te Reforomatio Porotetani e te faraa mai te tahi atu mau ôpape reforomätio, tei taa ê i te haapaòraa Rutero i roto i to rätou manaò no nià i te vairaa mai o te Metia i roto i te ôroà eufari, te oraraa i faataa-ê-na-hia, te päpetitoraa i rotopü i te mau taata paari aore ra te faataa-ê-raa i te ètärëtia e te hau. Faataa-ê-raa i te ètärëtia e te hau fenua. I rotopü i teie mau ôpape, te vai ra te tahi atu mau haapaòraa ua ärataì te Reforomatio porotetani i te mau àroraa i te pae faaroo e i te pae poritita o tei faataa ê ia Europa hau atu i te hoê tënetere te maoro.

Ua tupu te mau tamaì a te haapaòraa i rotopü i te mau tatorita e te mau porotetani i Heremani, i Färani, i te tahi atu mau fenua. Ua faaoti rätou na roto i te tahi mau faaauraa tei färii i te tiàraa o te mau tamarii hui arii ia maìti i te haapaòraa o to rätou mau taata, ia au i te parau tumu mai te hoê tamarii hui arii, taua huru haapaòraa ra. Ua faaitoito atoà te Reforomatio Porotetani i te haaparareraa i te taata Teretetiano na te ao nei, i Marite Àpatoèrau ihoä rä, i reira te feiä no Peretane horo ê ai i te hämani-ìno-raa-hia i te pae no te faaroo.

Te haamau-faahou-raa i te Tiripuna haava i te haireti, te hoê tiripuna tei pärihia i te hämani-ìno-raa e te faautuàraa i te feiä haireti, oia hoì, te feiä o tei faaruè i te haapiiraa tatorita. E pinepine te Tiripuna haava haireti i te faautuà i te mau Porotetani ia tutuìhia i te auahi i nià i te pou. Ua riro te pätoìraa ei tumu no te âmahamaharaa e te àroraa i Europa, tera rä, ua riro atoà te reira ei raveà no te faaâpïraa i te pae varua e i te pae hiroà tumu no te Ètärëtia Tatorita. Teie te tahi mau tumu i tupu ai te faatïtïàifaroraa ua faaruèhia te ärataìraa a te Pîpîria teie atura te faaìteraa :

-Taramo 18, 3 O te Fatu ta ù papa, e ta ù pare, e ta ù ora, ta ù Atua, ta ù mato, ta ù e tiàturi nei; ta ù päruru, e ta ù tara faaora, ta ù fare teitei.

-Ètoto 20, 24 E e mata ra, ei mata ia te utuà, e niho ra, ei niho ia te utuà, e rima ra, ei rima ia te utuà, e âvae ra, ei âvae ia te utuà,

-1 Tetaronia 5, 10 e ia tiaì hoì i ta na Tamaiti no te raì mai, o ta na i faatià mai te pohe mai ra, oia hoì o Ietu, o tei faaora ia tätou i te pohe a muri nei ra.

-Mätaio 22, 36 E te òrometua, tei hea te faaueraa rahi i roto i te ture?

Te mau ìrava täpiri i teie ìrava 36 E te òrometua, tei hea te faaueraa rahi i roto i te ture?, o te hoê ia àimäröraa i rotopü ia Ietu e te mau Faritea, o te rama ra ia na na roto i te aniraa atu ia na e aha te ture rahi roa aè. Ua pähono o Ietu ma te faahiti e piti faaueraa no roto mai i te Faaäuraa Mätamua, o te faataa nei i te taatoàraa o te hinaaro o te Atua Nui Tumu Tahi : ia here i te Atua e ia here i to na taata tupu. Mea na reira o ia e faaìte ai e aita o ia i haere mai no te faaòre i te ture, no te faatupu rä i te reira e no te faaìte i te reira i roto i to na auraa hohonu roa aè. Te faaìte atoà ra o ia i te Faaäuraa âpï ta na i haamau na roto i te tutia no te here i nià i te tätauro.

E tuhaa teie ìrava o te òreroraa parau päpü òre ta Ietu i höroà i Ierutarëma, na mua ïti noa aè i to na hinaaro ûàna, i reira to na faahaparaa i te haavare e te haavare a te mau ärataì haapaòraa o to na ra tau. E tae mai te reira i muri aè i te parapore no te mau tiàau tià òre (Mataio 21:33-46) e na uiraa haavare e toru a te mau Faritea, no te mau Tätutea e te mau Herota i te horoàraa i te taoà na Taitara, te tià-faahou-raa o tei pohe, e te ture rahi (Mataio 22:15-40). E na mua te reira i to Iesu faaäraraa i te Metia, te tamaiti a Tavita (Mataio 22:41-46) e te aòraa i nià i te mau päpaì parau e te mau Faritea (Mataio 23:1-36).

I roto i teie ìrava 36 E te òrometua, tei hea te faaueraa rahi i roto i te ture? Tei faatupu i te  pähono ra Ietu i te hoê uiraa a te hoê haapii ture o tei ui ia na e aha te ture rahi roa aè. Ua faahiti Iesu e piti faaueraa i roto i te Teuteronomi pene 6 ìrava 5 e te Revitito pene 19 i te ìrava 18 : e here i te Atua ma to âau atoà, e e aroha atu òe i to taata tupu mai to aroha ia òe iho na. Te haapäpü nei O ia e, tei nià i teie na faaueraa e piti te ture atoà e te mau perofeta, oia hoì, te mau heheuraa hanahana atoà o te Faaäuraa Mätamua mea na reira to Ietu faaìteraa e te manaò tumu o te ture, e ère ia te haapaò-maite-raa i te mau ture e te mau faaueraa, o te huru fëruriraa rä o te âau o te färiu atu i nià i te Atua e ia vëtahi ê ma te here. Te tïtau ra te here o te Atua i te auraroraa i to na hinaaro, te farii-atoà-raa rä i to na vairaa mai i roto i te taata atoà, tei hämani faahou ia au i to na hohoà ta te Atua i tuu i nià ia na. I roto i te hoê auraa, te faataa poto ra Ietu i te ture mai te faaroo, no te mea te hereraa i te Atua e to na taata tupu aore te täuaro, o te tiàturiraa ia ia na e i ta na parau tapu no nià i te faaoraraa. O te öraa ia i roto i te hoê taairaa piri roa e ò na, o te hau atu i te mau ôtià o te haamanaraa e te faatiàraa i te ture. Te tahi atoà auraa maori rä, e ora i roto i te autahiraa e o vëtahi ê, ma te hiò òre e aore rä, ma te ìte òre, ma te ìmi i te maitai e te parau tià o te taatoàraa Aita o Ietu i hämani i te hoê ture âpï, te heheu mai nei rä o ia i te auraa hohonu o te ture a to na Metua, tei niu-è-na-hia i nià i te here Teuteronomi pene 10 i te ìrava 12 e tae i te ìrava 13, 12 E teie nei, e Ìteraèra, e aha to te Atua no òe na to te Fatu hinaaro ia òe, mäori rä e, ia mataù òe i to Atua i te Fatu, e ia haere i to na atoà ra mau èà, e ia hinaaro òe ia na; e ia haamori òe i to Atua ra i te Fatu mä to âau atoà, e mä to värua atoà; 13 e ia haapaò mäite òe i te mau parau a te Fatu, e ta na ra mau haapaòraa, i ta ù e parau atu ia òe i teie nei mahana ia maitaì òe ra. Te faaìte atoà mai nei o ia i te fafauraa âpï e, e täàti o ia na roto i to na poheraa e to na tià-faahou-raa, o te riro ei täpaò rahi no to na here i te Atua e i te taata nei Ioane pene 13 i te na ìrava 34 e te ìrava 35, 34 E tuu atu vau i te parau âpï na òutou: e aroha òutou ia òutou iho, mai ia ù e aroha atu ia òutou na, e aroha atoà hoì òutou ia òutou iho. 35 O te mea teie e ìte ai te taata atoà e, e pipi òutou na ù, ia aroha òutou ia òutou iho. E te Ioane pene 15i na ìrava 12 e te ìrava 13, 12 Teie ta ù parau, ia aroha òutou ia òutou iho, mai ia ù e aroha atu ia òutou na. 13 Ia horoà te taata i to na iho ora no to na ra mau tauà, aita roa e taata aroha ê atu i tei reira.

Te ture atoà e te mau perofeta, tei teie nei ia pue ture e piti nei. No te roaraa o te tere ôtahi o Ietu i roto i te oraraa nei, ua heheuhia mai te hoê hiòraa poto no te oraraa no tätou tätaìtahi, te hoê fëruriraa o te faatià ia tätou ia amo i te hopoià no te mau tîtî mau o te tau o te Ture e to te mau tau o te mau perofeta, e no reira, e mea päpü roa e, no te mau tîtî o to tätou nei ànotau A pähono i te here, a faaìte i te reira, e a ora noa na roto i te faaìteraa i te reira. Taa ê noa atu to na here ia tätou, ma te pii atoà mai ia tätou ia here ia na, te ani atoà mai nei oia ia tätou tätaìtahi ia here ia vëtahi ê no te patu âmui i te hoê patireia no te here, i reira, noa atu te huru o te taa-ê-raa, e nehenehe ta te taata tätaìtahi e höroà mau, e faatupu, i ta na iho höroà. O Ietu te tamaiti mätahiapo, maoti hoì i te mau tau atoà, te höroà mai ra o ia i te hoê èà no tätou tätaìtahi i nià i teie èà. E pee anaè tätou ia na.

 

Teie te tahi pehepehe

 

Here Atua te taata-tupu

 

Teie te faaueraa rahi a Ietu i haapii mai ia tätou.

Here i te Atua ma to tätou taata tupu atoà.

E to tätou taata tupu mai ia tätou iho.

O te ture e te mau perofeta i haapotohia

Teie te èà o te paari e tupu mau ai te òaòa.

 

Nahea rä e nehenehe ia here i te Atua.

Ma te òre e ìte i To na hohoà mata e To na hanahana.

Nahea e tià ia tätou ia here i to tatou taata tupu.

Ma te ìte òre i To na iòa e To na àamu.

Te höroà mai nei Iesu i te pähonoraa.

 

Na roto i te riroraa ei hoê i rotopü ia tätou.

Te heheu nei Oia i te Metua ia tätou.

E te pii nei Oia ia tätou ei mau hoa Here.

 

Te faaìte mai nei Oia ia tätou i to na here.

Na roto i te höroàraa i to na ora i nià i te Tätauro.

 

Te ani nei oia ia tätou ia pee ia na ia faaite to na òaòa.

Te hereraa i te Atua e i to tätou taata-tupu.

O te ôpuaraa nehenehe roa ta Iesu i püpü mai.

Na roto i to na Värua o te taui ia tätou.

Tei faariro ia tätou ei mau ìte no to na here.

 

O te fäì i te täuahi i te mau taata atoà.

O te fäì i te tuiau i te mau taata atoà.

O te fäì i te ora i te mau taata atoà

O te fäì i te ora-mure-òre i te mau taata atoà.

O te fäì i te Metua i te mau taata atoà.

 

Teraì òr. Faatura.