Bruce Springsteen | Save The Last Dance For Me - Albany - 13/05/2014 (Mu...

 

VAVAURAA MANAÒ

MEHOI

HOHOÀ ATUA

NATIKI Mapuanga Teraì

Mahana maa 18 no Novema 2023

 

 

Èi vai, èi fenua, èi reva, èi taata, e ora, hohoà ai te värua o te reo, o ta ù e parau nei e Mehoi.

 

 

MEHOI.

HOHOÀ ATUA.

 

 

NATIKI Mapuanga Terai

Òrometua aò a te Ètärëtia Porotetani Mäòhi.

Faaturahia.

Niuniu +689 87 25 62 69

Email : natikiterai@mail.com; natikiterai@hotmail.fr.

Site web : https://www.paraumaitai.over-blog.com;https://wwwnatikiterai.blogspot.com

 

FARE VÄNA’A

 

MEHOI

 

 

Mehoi.

 Faateni

 

Te hinaaro nei teie manaò e haamata teie vavauraa parau na roto i te faateni, te faateni te faataeraa ia i roto i te meharo i te haapureroraa i te mana Atua tei faatupuhia e te fenua, te reva, e te vai. Faateni teie no te òhipa e tupu i nià i te Moana Nui A Hiva tei faatorohia te mau èà e te mau ôpape no te türaì ia noaa te ora, maite hoê ùaa tiare Maurua tei hitihia to na mau raurau i te hihi o te rä tei haapauvaìvaìhia e te mau âpoo mataì teie te faateni no te Mäïnu.

 

Mäïnu

 

A Mäïnu

A Mäïnu

A Mäïnu rä

Te mau ôpape

Te taère ia

 

A Mäïnu

A Mäïnu

A Mäïnu rä

Te mau âpoo mataì

To òe ia puai

 

A Mäïnu

A Mäïnu

A Mäïnu rä

Te mau tiàrama

To âveià ia

 

A Mäïnu

A Mäïnu

A Mäïnu rä

Ua òto te reo

O te mau manu

 

Tero, tero, tero

Ua roromä

Ua ìteä te ava

Ùputa tömoraa

 

A Mäïnu

A Mäïnu

A Mäïnu rä

Ua tïpae

 

Täamu te hua vaa

Haapaari te rei muri o te vaa

Ua tiàtaro te vaa o te reo.

 

Ua ineine, Ua ineine

Te uahu o te reo hämanihia

E to ù taeaè tei taòto

Ame Mehao a HURI

 

Ta ù e faatura nei, ta ù e faahaèhaa nei, i mua i te mau hopoià o ta na i fautua mai, Päpaì veà, faaineine i te feiä i te tiàraa päpaì veà reo Mäòhi, reo Färani, Vänaa no te reo Mäòhi. Ua faatae i te vahi i reira e hanahana ai to tätou reo i ta na faaòhiparaa i roto i te mau âfata teata, ratio, e raveà haapurororaa te mau parau âpï no te fenua e to te ao atoà. Tei faaitoito i te huri i te tahi atu mau taò, i roto i to tätou reo èi türamaraa i to tätou nünaa i te ìteraa i te mau parau e tupu ra i ô mai i to tätou mau aau, èi faanavaìraa i to tätou ìte i te märamaramaraa i te mau parau âpï.

 

Te faatae atoà nei au i to ù täpaò aroha i to na hoa here e te fetii rii tamarii, te mau mootua, te mau hina tei paèpaè maite i to rätou metua tane i roto i te òhipa o ta na i fautua mai. 

Èi vai, èi fenua, èi reva, èi taata, e ora, hohoà ai te värua o te reo, o ta ù e parau nei e Mehoi.

Mehoi, 5. The substance of an image representing a god ; the power and dignity of a god.

Mehoi, 5. Te faufaa o te hoê hohoà, te faahohoàraa i te hoê atua ; te mana e te tura o te hoê atua.

Mehoi, 5. La substance d’une image représentant un dieu ; La puissance et la dignité d’un dieu.

John DAVIES, àpi 142 faatoro 1851.

 Fare Vänaa Meho’i, pouvoir qui habite l'image d'un dieu, pouvoir et dignité d'un dieu.

Tu'u atura Ta'aroa i tōna vārua i roto, 'oia te meho'i nōna iho.

(TH p. 345)

‘Ta'aroa fit pénétrer son esprit, c'est-à-dire son pouvoir et sa dignité.’

Aroharaa.

Te tià mana o te fenua Färani, tiàhia mai e te Tomitera Teitei, e tae noa atu i te mau tino e òhipa nei i roto i ta òe pïha töroà.

Te Peretiteni no te hau Mäòhi, e tae noa atu i te mau faatere hau e òhipa ra i roto i te mau piha toroà o te fenua nei.

Te Peretiteni o te Âpooraa Rahi o te fenua Mäòhi, e tae noa atu i te mau mero e òhipa nei i roto i te mau pïha töroà o te fenua nei.

Te Peretiteni no te Pu Raumaire, e tae noa atu i te mau mero e òhipa ra i reira.

Mau tià faaroo o te fenua nei, ia maitaì i roto i te here e te aroha o te Atua Nui Tumu Tahi.

Te Vänaa Nui no te fare vänaa, te mau vänaa, e te mau rave òhipa ia reo te reo e maitaì roa ai.

Òutou atoà i âmui mai färii mai i to ù täpaò aroha e te faahaèhaa ma te faatura i to tätou färereiraa i teie mahana no te reo Mäòhi.

Mehoi

Ia au i ta John DAVIES faahitiraa i roto i ta na faatoro no te mätahiti 1851, teie ta na faahitiraa, Te faufaa o te hoê hohoà, te faahohoàraa i te hoê atua ; te mana e te tura o te hoê atua. 

E ta Teuira HENRY i te àpi 345 Tu'u atura Ta'aroa i tōna vārua i roto, 'oia te meho'i nōna iho.

E tià ia parauhia i na faahitiraa ìrava e piti nei, te ìtehia nei te puai o te taò e ta te värua ìritiraa i te mau ùputa e höroàhia nei ia ìtehia to na faufaa e ia faatupuhia i roto i te òhipa. 

E parau päpü teie e faahithia nei, i to tätou ihoä faarooraa i teie tau ìrava, òre noa atu ai tätou i anihia atu, ua ineine ê na ta tätou pähonoraa : e taò no te fenua nei i parauhia ai to Mäòhi Nui. Mai te tahi metua tei hinaaro i te faahitimahuta i ta na mau tamarii i te parauraa atu ia rätou e, e taoà huna ta na i faaineine na rätou, mai te tiàturi e, e haamata te tamarii i te ui maere, e tämata i te tämaì, e täparu mai hoì ia na e faaìte, e inaha te tià mai nei te tahi, i te parauraa mai e : ua ìte au  I reira noa, mutu roa te òaòa o te metua, e te faufaa òre ta na mau ìmiraa rii ia tupu te ànaanatae e te hitahita i roto i te tamarii, mai ia tätou i teie mahana i te faarooraa teie taò MEHOI. 

Ua ìte maitaì tätou e, te mäa tei faahinaarohia, tei ìmihia te räveà ia roaa, e tei rohirohihia, e hau aè to na âminamina i te mäa i horoà-noa-hia mai, tei òre paha i hinaarohia. No tätou nei, e tämata tätou i te tomo i roto i te värua o te parau MEHOI e nä ô noa mai ra : Te faufaa o te hoê hohoà, te faahohoàraa i te hoê atua ; te mana e te tura o te hoê atua, e aore ra, Tu'u atura Ta'aroa i tö na vārua i roto, 'oia te meho'i nōna iho. 

No te mea aita e hohoà to teie atua a ìte atu ai tätou ia na, e aita hoì e iòa i horoàhia mai ei faaòhieraa ia tätou i te ìteraa i taua atua ra, e haamata ihoä ia tätou i te uiui i nià i te faufaa e te huru taa ê o teie atua. Eere te arii, eere te tahi taata tiàraa teitei, eere te taata rahi i nià i te tahi nuu e faaineine ra i te haere i te àroraa, eere te merahi, eere te tahi peretiteni, aore ra te arataì o te tahi Faaroo, eere, te mea ra e faahitihia ra, te mana e te tura o te hoê atua, oia te mehoi nō na iho. 

Te hinaaro nei te manaò e haapäpü maitaì i te hoê mäìmiraa i nià i teie taò Mehoi no te mea e reo to tätou, faanahoraa to na i roto i to na ao, ia faaroohia i teie taò e Mehoi, mai te mea ra ihoä ia e, te ani mai nei e ìmi i te auraa o te parau, na te parau noa e heheu mai ia na. Mai to na vai-noa-raa i roto i te puta i nià i te àpi parau e inaa nei, e teie mahana te heheu mai nei teie taò ia faaroohia ia òhipahia teie taò, ia noaa te uiuiraa te manaò i te ìteraa e, no na mau änei teie taò, aore ra e mea tïpeehia mai. E täno ia parauhia e, ua mätara te reira ôtià. 

No te faufaa o teie taò Mehoi, Teie ätu ra te fänau mai i te parauraa, e taoà ora te reo, te värua te reira o te fenua tei turäma i te nünaa, ta te mau tiàrama e faatoro nei i te èà, tae atu ai te taata i roto i te ìte. Ia ìno te reo, te èà o te taata terä e mohimohi ra, parau hänoa atu ai o ia i te parau mai te taa òre i te mea ta na e parau ra, mai te haapeàpeà òre to na upoo i te ìno ta na e rave ra, no na iho nä mua roa, e no te feiä atoà e faaroo mai ra ia na. Ua ineine te reira taata i te parau i te mea e parauhia ia na e parau, aita hoê aè fifi to na i te parauraa i te maitaì, e ìno, e te ìno ra, e maitaì ia ; te parauraa i te pöuri, e märamarama, e te märamarama ra, e pöuri ia ; te parauraa hoì i te maramara, e mömona, e te mömona ra, e maramara ia, ia au i te tahi parau ta Ìtaia Ìtaia pene 5, ìrava 20 E pohe to rätou to tei parau i te ìno ra, e maitaì, e te maitaì ra, e ìno ; o tei parau i te pöuri ra, e märamarama, e te märamarama ra, e pöuri ; o tei parau i te maramara ra, e mömona, e te mömona ra, e maramara. 

No te mea e taoà ora te reo, ia ö te tahi taò i roto i te tahi reo, eere te taò anaè të ö mai, te manaò atoà rä e paèpaè ra i te reira taò, oia te hiòraa a te nünaa na na te taò. Te nünaa hoì e färii ra i teie taò, eita atoà o ia e faaea noa, mai teie e haamätauhia nei i to tätou nünaa i te parau e, e nünaa färii noa te nünaa Mäòhi. E parau hape roa teie. Ua ìte te Mäòhi i te färii, eere rä te Mäòhi i te nünaa färii noa ; aita hoì e nünaa färii noa. Te mea e au no te taata, e au atoà no te reo. Ia ö mai te tahi taò i roto i te tahi reo, eiaha tätou e manaò e, e pärahiraa taa noa to na, e ua ineine te reo i te färii-maitaì-raa atu ia na. 

Na na atoà e faaitoito i te ìmi i te räveà ia mau mai o ia, no te mea e huoi noa o ia. E ìmi atoà te reo i te räveà faahuru ê ia na, a tano atu ai to na huru i te mea ta te taata no rätou te reo e hinaaro ra ia na. E aha te auraa o te manaò ta tätou e parau nei. Teie : te vai ra ihoä te taò e to na auraa i roto i te reo no reira mai teie taò, te vai atoà ra rä te manaò âpï ta te reo i reira teie taò i te tauraa, i faaö i roto ia na. Ei faahohoàraa i teie manaò, terä ia taò êtene. Te vai ra ihoä te taò paari, të òre e roaa i te faahuru ê, te vai atoà ra rä te taò, huru àpu noa ihoä te àpu, e manu ê rä to roto, ia au rii ihoä mai teie ta ù i parau atu no te êtene. Aita tätou e parau nei e, ua tae te taò Mehoi i te reira fäito, e nä ô rä tätou e, mai te peu te faahuru ê nei te taata i te auraa o te tahi taò, te mäìtiìti atoà nei o ia i te auraa e mauruüru ai o ia. 

To na tänoraa mau, na te reo e türama i te auraa o te tahi taò, mea pinepine roa atoà rä te peu i te tämata i te mono i te reo, riro atu ra te mea i mätauhia e te taata i te rave, ei auraa no te taò. Ia au rii paì i te tahi manaò ta Ietu e parau ra i te nä ôraa e : Ua haapae òutou i te parau a te Atua, e te täpeà nei i tei tuuhia mai e te taata Märeto pene 7 ìrava 8. Ia faaauhia i nià i ta tätou parau, e nä ô ia tätou e : Ua haapae tätou i te auraa ta te reo i horoà no te tahi taò, e te täpeà nei i te auraa i horoàhia mai e te taata ; auraa e tano i nià i te mea ta na e hinaaro ra. Areà ra te puai e te varua ta te taò Mehoi e höroà nei tei nià i te hoê fäito, Te faufaa o te hoê hohoà, te faahohoàraa i te hoê atua ; te mana e te tura o te hoê atua, e aore ra, Tu'u atura Ta'aroa i tōna vārua i roto, 'oia te meho'i nōna iho. E reo teie te tià e haaparaparau ia tätou mai te hoê pehe, himene, faateni, faatara, e ôrero. Tei faaìte i to na haìhaì e te maere ia òto i roto i te maru o te mau peho tei pïnaì ia faahoì ia òre te parau ia hunahia i roto i te ìno.

Te reo e fenua.

To tätou reo, o te reo ia ta te Atua Nui Tumu Tahi iho i hinaaro ia riro èi reo no tätou, e reo no te fenua. Te fenua ra te fauraò ia te reira no te reo tei ärataì i te taata i nià i te töparaa e aore i te mäìriraa iòa tei faahanahana, tei haafaufaa i te mau faanahoraa ta te mau taò e faaòtohia ra no tera e tera òhipa tei haafänauhia e te fenua.

Te faaìte ra te reo i tei iòa no te mau maa hotu, tei iòa no te mau ià, tei iòa no te mau manu o te reva, e tae noa atu i nià i te huru faanahoraa no te tino o te taata, èi reo no te haapäpü i te mau faufaa e àua haaàti ra i to tätou oraraa vaamataèinaa.

Na te mau faufaa o te fenua e haamanaò tämu ia tätou te nehenehe o to tätou reo, èi reo ìtehia no te mea e haamaitaìraa te reira na te Atua, ua maitaì roa ia. Te faaära noa mai ra ia tätou ia riro tätou èi paruru no teie reo hinaarohia e Atua no tätou. E nünaa tätou no te Atua, e nünaa ia mä te reo ta na iho i faataa no tätou, ia parau tätou i to tätou reo ia haapii ia tätou e ia haapii i te mau tamarii, no te mea ua ö to tätou reo i roto i te tahi mau faanahoraa no te haafaufaa te tahi tumu òhipa, te parau nei tätou e te désert e poè, i Teàhupoo surfer ai, monoì de Tahiti.

Ia faaroohia teie mau faahitiraa parau te ìtehia nei te puai o to tätou reo, ia herehia, ia àtuàtuhia, e ia färiihia no te faatupuraa i te mau òhipa atoà e au ia rävehia ia tupu o na i te rahi e te ruperupe. Ia riro mau teie reo èi reo tumu no tätou, èi reo atoà rä tei faatumu faahou ia tätou, oia hoì èi reo tei haapii faahou ia tätou i te mau faufaa o te oraraa, èi reo hoì tei riro èi fauraò e färerei ai te Atua ia tätou, e èi reo e ûàna ai ta tätou haamaitaìraa i te Atua.

E haamanaò atoà rä tätou e, tei hinaaro i te Atua ra, ua faatupu ia i te hinaaro o te Atua. No reira, ia here tätou i teie reo Mäòhi, èere no to tätou noa manaò taata, no te faatupu rä i te hinaaro o te Atua.

Teie te parauraa a Turo a RAAPOTO no te reo, te reo fauraò no te ìte, no te märamarama, e no te paari.

Te reo e päpaì.

E tià ia parauhia e nuuraa tuatau te parau no te päpaì, te mätamehaì o te päpaì te vai, te fenua, te reva, te taata, e puta mahora teie tei päpaìhia i te reo tumu o te reira nünaa e te reira nünaa. Haamatahia i te töhi i roto i te ôfaì te mau hohoà e au i to rätou märamaramaraa i te faaìteraa a te fenua, te tumu räau tei täraihia no te hämani i te mau täuihaa e au no te oraraa. E teie huru faanahoraa ua tae atoà i nià i te tino no te taata, tei parauhia ai te tätau, teie päpaì no te faaìte ia i te tupüraa no te oraraa vaamataèinaa o te reira nünaa.

E peu tumu teie na te mau tupuna, e auraa hohonu e te täipe no te feiä i tätauhia. Te faatià ra i te hoê àamu no na iho e no te taatoàraa. Tei faaìte i to na iho taata e to na tiàraa taata tiàmä tei tere i roto i te tau no te oraraa vaamataèinaa.

 

Te taata ra, o Jean-Philippe Joaquim, e taata päpaì veà tei rave i te mau mäìmiraa i nià i teie tumu parau. Ua uiuihia o ia i te feiä àravihi, te feiä peni hohoà e te mau taata àravihi no te tätara i te auraa e te nehenehe o te tätauraa tei haapurorohia « la culture d'un art, sur Polynésie 1^ère » "Tätau", l'histoire du tatouage polynésien.

On a Francisé le mot tätau en « tatouage » à la fin des années 1700, il fait officiellement son entré dans le Dictionnaire de l'Académie française en 1798. Un tatouage est un dessin soit décoratif.

FAATORO FAREVANA

TĀTAU

1 n.c. abonné. FA'ATĀTAU‘ abonner, prendre un abonnement pour quelqu'un.’

TĀTAU

2 nc   tatouage. 'Eiaha roa ho'i 'ei tātau e pāpa'ihia i ni'a ia 'outou. (Lev. 19/28)

‘Et qu'il n'y ait pas de tatouage marqué sur vous.’

v.t. tatouer.- Cf. nana'o, 'oti'oti, pāpa'i (3), tā (4)

Reo.   

I teie mahana te parau no te haapiiraa i te reo e òhipa tämau teie e te tuutuu òre i roto i te faanahoraa i to na tupu maitaìraa. Ta te manaò e hinaaro e haapäpü mai roto mai i te parau e tae atu ai i to na päpaìraa. No te paturaa i te fëruriraa i nià i te òhipa e tae ai i roto i te märamarama o te manaò ta te reo e faaòto ra mai te tahi maniania tei faaìte i te auraa ta te aho e faatoro ra.                                        

I te haapiiraa i te reo, e aho, e maniania, te papahia nei i nià i te faufaa no te parau, ei âparauraa, e èi ôpereraa. E faatupu nei teie färereiraa i te taata ia au i te tahi mau manaò, e ärataì ra ia fatata i te tahi i te tahi. No te haafänau i te tahi mau huru manaò i vai moè noa i te vahi ìte-òre-hia no te haamataraa i te vahi i pünihia ai te reo.

E täno te mau auraa vaamataèinaa e faataahia maite hoê auraa i rotopü e piti aè taata, i reira te huru o teie mau taata e òhipa ai i nià i te tahi e te tahi e e täui ai i te tahi e te tahi. Ia au i te tumu parau e àparauhia ra.

Na roto i teie na tatararaa e piti, e mea ànaanatae ia taa e nahea te mau taata ia faaìte i ta rätou mau haamaramaramaraa e ia faaìte i te faufaa rahi no te raveraa i te òhipa i roto i te hoê piha haapiiraa reo no te haere i mua i roto i te haapiiraa. Ia au i teie mau manaò, e hiti mai te uiraa Nahea ia haamaitaì i te âparauraa i roto i te vahi haapiiraa i te reo.

No te pähono i te reira, e faataahia te hoê tuhaa no te mau tuatapaparaa e te mau manaò i höroàhia e te feiä mäìmi no nià i te mau tüàtiraa e te piti o te tuhaa ia i nia i te faaòhiparaa i te reira i roto i te hoê färereiraa o ta ù i rave i roto i te mau vahi haapiiraa reo, o ta ù i rave noa na e tae mai i teie mahana i roto i te fare Vanaa

Te mau manaò o te feiä àravihi e te feiä mäìmi i nià i te raveraa i te òhipa. Maoti te mau tatararaa, tei höroàhia i nià i te mau tüàtiraa, i nehenehe ai e höroà e rave rahi mau manaò i roto i te mau tuhaa taa ê, i roto ihoä rä i te mau piha haapiiraa reo. Teie te tahi mau hiòraa no roto mai i te mau taata àravihi i te pae no te feruriraa e te faahohoà nei i teie mau òhipa i tupu i roto i te ao o te haapiiraa reo

Te huru räveraa à Vygotsky  

« Human learning presupposes a specific social nature and a process by which children grow into the intellectual life of those around them. »

« L’apprentissage humain présuppose une nature sociale spécifique et un processus par lequel les enfants grandissent dans la vie intellectuelle de ceux qui les entourent. »

" E faatupu te haapiiraa a te taata i te hoê huru oraraa totiare taa ê e te hoê faanahoraa e paari ai te mau tamarii i roto i te oraraa o te feiä e haaàti nei ia rätou".

- Lev Vygotsky, Mind in Society

« Te faataa ra te haapiiraa a te taata i te hoê huru oraraa vaamataèinaa taa ê e te hoê raveà e paari mai ai te mau tamarii i roto i te oraraa fëruriraa o te feiä e haaàti ra ia rätou. »

E tahuà manava o Vygotsky, tei tuì te roo no ta na mau mäìmiraa i te pae no te feruriraa e to na manaò no nià i te feruriraa tei ärataì i te hoê märamaramaraa maitaì aè no nià i te tupu-noa-raa te tamarii i te haapiiraa na roto i ta na mau tatararaa no nià i te paturaa i te oraraa totiare e no reira, na roto i te raveraa i te òhipa.

 

No Vygotsky, ua riro te tamarii ei taata mätamua e te faufaa roa aè i te pae totiare (te mau tüàtiraa i te pae totiare). Ua riro te mau tupuraa atoà, e tae noa atu to na manaò e to na reo, ei faahopeàraa no te hoê tüàtiraa tämau e te ao taata paari (te ùtuafare, te fare haapiiraa, te mau vahi taa ê o teie haapiiraa e mea tupu noa mai te mau mea atoà).

 

E patuhia te taata haapii na roto i te mau tüàtiraa, no te faaite na roto i te haapiiraa i te hoê reo èe, e nehenehe oia e haamaitaì e e haamaitaì ia na na roto i te mau tüàtiraa totiare e to na mau hoa haapiiraa aore ra te òrometua haapii.

I roto i te manaò o Vygotsky, te vai atoà ra te haapäpüraa e, e nehenehe ta te taata haapii e upootià i nià i te mau òhipa fifi na roto noa i te tautururaa a te hoê taata paari i pïhaì iho ia na (i te tahi atu pae o te tupuraa òhipa). Maoti teie taata paari, o te nehenehe e piihia e òrometua haapii, e nehenehe ai oia e faaìte i te èà i ta na taata e haapii, na roto i te haaraa e ò na. I te pae hopeà, e mauruüru roa te taata haapii i te tauturu ta te òrometua haapii i höroà mai.

Le vénérable missionnaire Orsmond, l'homme le plus versé dans la sémantique tahitienne, il y a un siècle, déplorait déjà le désarroi que le pii apportait dans la langue tahitienne. Dans son désir de conserver la pureté de ce langage, il semble presque regretter l'abolition de la coutume du mo’a mo'a signifie sacré ; c'est souvent l'équivalent de tapu, interdit. Et à propos de cette altération, par le pii, il cite le vieux dicton tahitien : Te taata i hape i te reo ra, e ôhure ura to'na io'a, Tera te auraa o te ôhure ura : e tapu ïa. La traduction littérale de ce dicton, par trop réaliste, peut être remplacée par la suivante un peu plus littéraire : « les fautes du langage seront punies du supplice du pal». (E. Ahnne, Bulletin des Et. Océ.9 n 08 11 et 62)

Si toute langue vivante, même écrite, s'altère sans cesse, ... si la langue française n'échappe pas à cette loi, ... s'il a fallu que Richelieu créât en 1635 une Académie française, pour suivre l'évolution de notre langue et la fixer autant que faire se pouvait... que dire du vocabulaire tahitien ? Il subissait, lui aussi, des altérations que les civilisations polynésiennes ou autres, avec lesquelles les Tahitiens étaient en contact, ne pouvaient manquer d'apporter.

Semblable à la houle du Pacifique qui entame lentement les récifs coralligènes protégeant ces îles, ces contacts intérieurs, d'archipel à archipel, avaient sur la langue un effet d'érosion certain ; ils entamaient eux aussi d'une manière plus ou moins sensible, la pureté de la langue, tendaient à en faire une langue composite, mais de source océanienne, surtout polynésienne. S'il y a peu de racines mélanésiennes dans le dialecte tahitien, par contre combien de mots d'origine malaise, ou autre, déjà à cette époque..., etc.

Les variations du vocabulaire tahitien avant et après les contacts européens

Charles Vernier

Le Lexilogos.eva est un site web qui propose des dictionnaires, des cartes, des livres en ligne et des ressources sur les langues et les pays du monde. Il a été créé par Xavier Nègre, un linguiste français passionné par les langues et les cultures. Le nom Lexilogos signifie “parole des langues” en grec ancien.

Pas de photo de l’auteur.

PÎPÎRIA

E mau puta teie i päpaìhia i roto i na reo e toru, te Hepera, te Aramea, no te Faaäuraa Mätamua, te reo Hereni no te Faaäuraa Âpï. I te faaìteraa a te Faaäuraa Mätamua te Atua tei päpaì i te parau i nià i te ôfaì te parau ia no te ture àhuru. I päpaì atoà ai te taata i nià i te mau paapaa parau, e parauhia teie huru päpaìraa, e päpaì òtiòti maite poro naero ra te huru. I te hau no te Arii ra o Toromona i te mätahiti 900 hou o Ietu Metia i päpaìhia ai i nià i te mau òtaro parau.

I te mätahiti 1485 i haaputuhia ai teie mau òtaro parau i roto i te mau puta tei parauhia te PÎPÎRIA te Faufaa Tahito, e te Faufaa âpï i teie mätahiti e 25 fenua i te ao e fänaò nei i te taiò i te pîpîria i roto i to rätou reo tumu.

O tätou i Mäòhi Nui nei, i te mätahiti 1818 e tae i te mätahiti 1838 i oti ai te pîpîria i te hurihia èi reo mäòhi, i reira atoà tätou i te ö ra i roto i te reo ìtehia i teie nei ao. I teie mätahiti ua naeàhia e 400 fenua i teie nei ao ua fänaò i te taiò i te pîpîria i roto i to rätou reo tumu.

Mätahiti 1485 e tae i te mätahiti 1980 ua naeàhia 1737 fenua o te ao nei e fänaò ra i te PÎPÎRIA i roto i to rätou reo tumu.

I teie mahana 97% i nià i te hanere e taiòhia ra te pîpîria i roto i te reo tumu no te reira nünaa e fäìraa ia Ietu èi Faaora no te ao nei.

Nathan André CHOURAQUI, Univers de la Bible Tome X dictionnaire de la Bible et des 3 religions du livre. Edition Lidis, Paris page 29.    

Teie te tahi pehepehe no te Reo.

Himene Ruàu

Mahana teie tei haapaòhia

No òe te reo Mäòhi

Faateniteni te fenua

Te tumu te reira no te taò e (x2)

Faatià, faatià e

Faatià i te reo Mäòhi e

Te tumu te reira o te ora e (x3)

 

E haehe aue hoì

E haehe e (x3)

 

Te mihi nei ra hoì

Te fare vänaa e i ta na mau tamrii e

Faaitoito i te haapii i te reo Mäòhi e

E ha è

 

Mau puta türu.

John DAVIES, faatoro 1851

Fare vanaa, faatoro 1999

Lev Vygotsky, Mind in Society

E. Ahnne, Bulletin des Et. Océ.9 n 08 11 et 62.

Charles Vernier, Les variations du vocabulaire tahitien avant et après les contacts européens

Nathan André CHOURAQUI, Univers de la Bible Tome X dictionnaire de la Bible et des 3 religions du livre. Edition Lidis, Paris.

Natirara  

Fare Vanaa, faatoro natirara.

Copilot, whit bing Chat.

Xavier Nègre, Lexilogos.eva.

NATIKI Mapuanga Teraì

Ioane 1.35-42. A hiò na.

 

Tāpati 14 no Varehu 2024.

A hiò na.

Mau taiòraa.

Taramo 40

(Ìr. 14-18: hiò Taramo 70, 2-6)

1 Na te Mënätehe. Taramo na Tävita.

2 Tiaì mäite atu ra vau i te Fatu, e ua färiu mai ra o ia ia ù, e ua faaroo i ta ù pure.

3 Ua ùme o ia ia ù i räpae i taua âpoo riàrià ra, no roto i te vari hohonu e te piripiri. E ua tuu o ia i ta ù âvae i nià i te papa, e ua faaau mäite hoì i to ù mau haereà.

4 E ua tuu mai o ia i te himene âpï i roto i to ù nei vaha, e himene haamaitaì i to tätou Atua. E rave rahi te hiò, e ua mataù ia na e tiàturi hoì rätou i te Fatu.

5 E ao to te taata e tiàturi i te Fatu, e aore i haapaò i te teòteò, e tei färiu i te parau haavare ra.

6 E rave rahi, e ta ù Atua, e te Fatu, te mau òhipa taa ê i ravehia e òe ra, e to òe ra manaò ia mätou nei E òre e tià ia taiò noa atu i mua ia òe na, e faaìte hoì au, e parau vau i te reira eita rä e tià ia taiò atu i te rahi.

7 Aore òe i hinaaro i te tütia e te tütia àmu, ua haafatafata òe i to ù puè tarià. Te tütia-täauahi e te tütia no te hara ra, aita òe i tïtau mai.

8 Ua parau atu ra vau: «Inaha, te haere atu nei au. Ua päpaìhia te parau no ù i roto i te puta ra.

9 E mea au na ù te rave i to òe hinaaro, e ta ù Atua; te vai nei hoì ta òe ture tei roto i to ù nei âau.»

10 Te parau nei au i te parau-tià i roto i te âmuiraa rahi o te taata nei; inaha, aore roa ta ù vaha i mämü i te reira ua ìte atoà hoì òe, e ta ù Atua e te Fatu.

11 Aore au i huna i te parau-tià na òe i roto i ta ù âau; te faaìte nei au i to parau-mau e te ora na òe. Aore au i huna i to hämani maitaì e to parau-mau i te âmuiraa rahi ra.

12 Eiaha òe e hopoi ê i to aroha hämani maitaì ia ù, e te Fatu e; na to hämani maitaì e to parau-mau e tiaì mai ia ù.

13 Ua haaàtihia hoì au e te ìno e rave rahi; ua roohia vau i ta ù nei mau hara, e eita e tià ia nänä noa atu i nià ra. E rahi te reira i te ìo rouru i to ù nei upoo; e teie nei, ua taiä ta ù âau i roto ia ù nei.

14 Ia tià ia òe, e te Fatu, e faaora ia ù: ia peepee mai, e te Fatu, e tauturu mai ia ù.

15 Ia haamä rätou e ia hepohepo rätou atoà ra o tei tïtau mai ia ù nei ia pohe. Ia faahoìhia rätou e ia hepohepo tei tïtau mai ia ù nei ia ìno.

16 O te pau të noaa ia rätou, ei utuà no ta rätou faaìno, o tei parau ia ù nei e: «Àitoa! Àitoa!»

17 O te feiä atoà rä i ìmi ia òe ra, e òaòa ia rätou, e ia reàreà ia ia òe; e te feiä i hinaaro i te ora na òe ra, e parau ia rätou e: «Ia faarahihia te Fatu e a muri noa atu»

18 E àti e te veve to ù, te manaò mai ra rä te Fatu ia ù. O òe ta ù tauturu e ta ù ora. Eiaha e faaroaroa, e ta ù Atua.

1 Tämuera 3.3-19

3 e aita i pohe te rämepa a te Atua i te nao o te Fatu i vaiihohia ai te âfata a te Atua ra, ua taòto atoà iho ra Tämuera:

4 ua tiàoro mai ra te Fatu ia Tämuera: e ua parau atu ra o ia, Teie au.

5 Ua horo atu ra o ia ia Èri ra, e ua nä ô atu ra, Teie au; ta òe hoì tiàoro mai ia ù nei. Ua parau mai ra o ia, Aore au i tiàoro atu ia òe, a haere a taòto.

6 Ua tiàoro faahou mai ra te Fatu ia Tämuera. Ua tià aè ra Tämuera i nià, haere atu ra ia Èri ra, e ua nä ô atu ra, Teie au, ua tiàoro mai hoì òe ia ù. Ua parau mai ra o ia, Aita vau i tiàoro atu ia òe, e ta ù tamaiti, e haere ä e taòto.

7 Aita hoì Tämuera i ìte i te Fatu; aore ä hoì te parau a te Fatu i faaìtehia mai ia na ra.

8 Ua tiàoro faahou mai ra te Fatu ia Tämuera, o te toru ia o te tiàororaa mai. Ua tià aè ra o ia i nià, haere atu ra ia Èri ra, nä ô atu ra, Teie au ua tiàoro mai ä òe ia ù. Ìte aè ra Èri e, o te Fatu tei tiàoro mai i taua tamaiti ra. 9 E ua nä ô mai ra Èri ia Tämuera, A haere a taòto, e ia tiàorohia mai òe ra, e parau atu òe i reira ra e, E parau mai òe, e te Fatu e, te faaroo nei hoì to tävini. Ua haere mai ra Tämuera ua taòto i nià i ta na roì.

10 Ua haere mai ra te Fatu, ua tià noa mai ra, e ua tiàoro, mai tei mütaa iho ra, E Tämuera, e Tämuera Ua parau atu ra Tämuera, E parau mai, te faaroo nei hoì to tävini.

11 Ua parau mai ra te Fatu ia Tämuera, Inaha, e faatupu vau i te hoê mea i Ìteraèra nei, e riro nä tarià o te feiä atoà e faaroo ra i te turi.

12 E ia tae i taua tau ra, e faatupu ai au i te parau ia Èri ra, i te mau parau atoà i parauhia e au i to na ra ùtuafare; ua haamata anaè au, na ù atoà ia e faaoti.

13 Ua parau hoì au ia na e, e tähoo atu vau i to na ra ùtuafare e a muri noa atu, no te mea, ìte noa ä o ia i te hara a nä tamarii nö na ra, o tei faariro ia räua iho ei mea faufau ra, aita ä o ia i faaòre i ta räua parau.

14 E teie nei, ua tapu vau i te ùtuafare o Èri ra e, e òre roa te hara a te ùtuafare o Èri mä i te tütia e te ö e a muri noa atu.

15 Taòto noa iho ra Tämuera e ao noa aè ra, e ua ìriti aè ra i te mau ôpani o te fare o te Fatu. Mataù aè ra Tämuera ia faaìte atu ia Èri i taua ôrama ra.

16 Ua pii mai ra rä Èri ia Tämuera, nä ô mai ra, E ta ù tamaiti, e Tämuera, ua parau atu ra o ia, Teie au.

17 Ua nä ô mai ra o ia, E aha ta te Fatu parau i parau mai ia òe ra? Teie ta ù parau ia òe, eiaha òe e huna i taua parau ra ia ù; ia nä reira mai te Atua ia òe, e ia rahi noa atu ä, ia huna noa atu òe i te hoê parau ia ù i te mau parau atoà ta na i parau mai ia òe ra.

18 Ua faaìte atu ra Tämuera ia na i te mau parau atoà ra, aore roa e parau i hunahia. Ua nä ô mai ra o ia, O te Fatu ia, e rave o ia i tei au ia na iho ra.

19 Tupu atu ra Tämuera, e ua àti mai ra te Fatu ia na, e aore roa te hoê parau a na i òre i te tupu ia na.

1 Törïnetia 6.13-20.

13 No te ôpü te mäa, e no te mäa hoì te ôpü, e faaòre rä te Atua i te ôpü e te mäa atoà. Eere rä te tino no te taiàta, no te Fatu rä; e no te tino hoì te Fatu.

14 Ua faatià hoì te Atua i te Fatu, e e faatià atoà o ia ia tätou i to na iho mana.

15 Aita òutou i ìte e no te Metia to òutou mau tino? E rave änei hoì au i to te Metia ra, a faariro atu ai no te faaturi? Eiaha roa ia.

16 Aita òutou i ìte e, o tei àti atu i te faaturi hoê ä ia tino? Ua parau hoì o ia e: «E riro räua ei tino hoê.»

17 O te taata rä i àti atu i te Fatu ra, hoê ä ia värua.

18 E maùe ê atu i te faaturi Te mau hara atoà e ravehia e te taata nei, aita rä te tino; o te taata rä i faaturi ra, ua hämani ìno o ia i to na iho tino.

19 Aita òutou i ìte, e e hiero to òutou tino no te Värua Maitaì i roto ia òutou na, tei noaa ia òutou i te Atua ra, eere hoì òutou i to òutou iho?

20 Ua täuihia hoì òutou i te täui, e teie nei, e haamaitaì i te Atua, i to òutou tino, e i to òutou värua, no te Atua ia.

Ioane 1.35-42.

Te mau pipi mätamua

35 E ao aè ra, te tià noa ra Ioane e o e toopiti puè pipi ana ra.

36 E ìte aè ra ia Ietu i te haereraa nä reira iho, ua nä ô aè ra: «A hiò na i te Ârënio a te Atua »

37 E ìte aè ra nä pipi i taua parau ra, ua pee atu ra räua ia Ietu.

38 Ua färiu mai ra Ietu i muri, ìte mai ra ia räua i te peeraa atu, e ua parau mai ra ia räua: «E aha ta òrua e ìmi nei?» Ua parau atu ra räua ia na: «E Rapi (oia hoì të parauhia ra e «E te Òrometua «ia ìritihia ra), e tià òe i hea?»

39 Ua parau mai ra o ia ia räua: «A haere mai, a hiò.» Haere atu ra räua e ìte atu ra i to na pärahiraa, e pärahi atu ra io na i taua mahana ra: ua tae hoì i te àhuru o te hora ra.

40 E te hoê i taua puè taata toopiti i faaroo i te parau a Ioane ra, o tei pee atu ia Ietu ra, o Àneterea ia, te taeaè o Timona Pëtero ra.

41 E färerei atu ra o ia i te mätamua i ta na tuaana iho ia Timona, e parau atu ra ia na: «Ua ìteä ia mäua te Metia (oia hoì «Tei Faatähinuhia «ia ìritihia ra).»

42 E ua arataì mai ra o ia ia na ia Ietu ra. E ia hiò aè ra Ietu ia na ra, nä ô atu ra: «O Timona òe, te tamaiti a Iona, e maìrihia òe ia Tefa (oia hoì Pëtero).»

Manaò.

Te tiàturiraa i te Atua, o te haamataraa te reira na roto i te faaìteraa i te faufaa no te hanahana i te Atua tei faatupuhia i roto i to tätou oraraa i te mau mahana atoà, ta tätou ia mau ìmiraa i te raveà ia tuu i to tätou tiàturiraa àueue òre i roto i te Atua, noa atu te mau taime fifi. Ârue tätou i te Atua, i ta na faaoraraa ia tätou i te ora tuatau teie e vai nei i roto i te mau uì atoà, E nehenehe ai ta tätou e rave i te taime i te mau mahana atoà no te ârue i te Atua no ta na mau haamaitaìraa e to na haapaò maitaì. Ma te haapaòraa i te ture a te Atua Nui Tumu Tahi i te haapäpüraa i te faufaa no te haapaò i te ture a te Atua i te mea ua faatiàhia te ture e te Metia. I roto i to tätou oraraa i te mau mahana atoà, e tütava tätou i te ora ia au i te mau faaueraa tumu a te Pîpîria i te mea teie mau päpaì no roto mai i te Rähu i te päpaìraahia, ei parau marau òre i roto i te tau. E ìteraa päpü e tià ai ia tätou e faaìte i to tätou faaroo e to tätou ìteraa i te Atua ia vëtahi ê. Na roto i te pure no te parau-tià ia  upootià te parau mau, i reira ta tätou e pure ai no te parau-tià i roto i te ao nei e i roto i to tätou iho oraraa e tià ai. Ei faaitoitoraa ia tätou ia tiàturi päpü i te Atua, ia ârue ia Na, ia faaroo ia Na, ia faaìte i to tätou faaroo, e ia pure no te parau-tià. E raveà nehenehe roa teie no te faaö i to tätou faaroo i roto i to tätou oraraa i te mau mahana atoà. I teie mahana, e au te parau ma te tiàturi e riro ei faaitoitoraa e ei puai no tätou. Ua haapii au ia au iho i te tiàturi, ia ârue e ia haapaò i te parau a te Atua, noa atu i roto i te mau taime fifi. E te mauruüru nei au e mea nafea to te Atua faaòhiparaa i te parau-tià no te paraparau i to ù tino e to ù värua ia òre ia päinu i roto i te ano. Te tämau noa nei te piiraa a te Atua e rave rahi taime i te roaraa o te pö, o te ao e i te mau taime atoà o to tätou oraraa te ìte nei tätou, te täpeà nei, te àmu nei, te ahu nei e te vai atu ra, e mau piiraa anaè teie te toe ia haru te mata, ia hiò, ia ìte, ia àpo te tärià, ia faaroo, ia ìte, o te anoenoe teie a te Atua. I te matahurahura o te ao nei, ua pii na te Atua i te faatià rëpüraa i to na värua i nià i te vai ua färii te vai, ua faaroo te pöuri, ua faatura te märamarama. I tupu ai te manaò o te taata i te taata no te Atua e piiraa na te Atua ia tätou. I te mea te heheuhia mai nei tätou e te Atua, ia tätou iho i te parau faatupu ora no te faaö i roto i na âpoo tärià e piti. Teie mau piiraa a te Atua ia tätou no te faaineine ia tätou ia òre ia topa i roto i te haaväraa a te Atua i te faahitiraa a te Tämuera 1 i te pene 3, i te mau ìrava 3 e tae i te ìrava 19. Te Haaväraahia te Ùtuafare o Eri, Ua faaära te Atua ia Tämuera e, e haava O ia i te Ùtuafare o Eri e a muri noa atu, no te hara a ta na na tamaiti tei vahavaha i te Atua e o ta Eri i òre i aò. Te huru o Eri i to Tämuera faaìteraa ia Eri i ta te Atua i parau ia na, ua färii o Eri i te haaväraa a te Atua i te na ôraa e, « O Iehova. E mata na oia i te rave i te mea tià ». Te haamauruüruraa ia Tämuera ei perofeta ua tupu i te rahi e tei pïhaì iho te Fatu ia na. Ua ìte Ìteraèra paatoà, mai ia Täniera e tae atu ia Peretepa, e perofeta mau o Tämuera na te Fatu. Te tahi poroì tumu o teie mau päpaìraa, o te piiraa ia a Tämuera ia riro èi perofeta na te Atua e te faaäraraa i te haaväraa o te ùtuafare o Eri. Te haapäpü nei te reira i te faufaa rahi no te haapaòraa i te parau a te Atua e te haapaòraa i ta na mau faaueraa. Teie mau parau e tià i te faaitoito ia tätou ia haapaò maitaì i te reo o te Atua, ia höroà ia tätou iho no te tävini, no te haapaò i te parau a te Atua, no te tiàturi i ta na ärataìraa, e ia ìte i to na mana tämau i roto i to tätou oraraa. Te haamäramarama ra te puta a Tämuera i te mau fifi e te mau haamaitaìraa i täaihia i te oraraa i raro aè i te faatereraa arii, a haapäpü noa ai i te faufaaraa o te haapaò maitaì i te Atua.

-Taramo 40, 17 O te feiä atoà rä i ìmi ia òe ra, e òaòa ia rätou, e ia reàreà ia ia òe; e te feiä i hinaaro i te ora na òe ra, e parau ia rätou e: «Ia faarahihia te Fatu e a muri noa atu»

-1 Tämuera 3, 10 Ua haere mai ra te Fatu, ua tià noa mai ra, e ua tiàoro, mai tei mütaa iho ra, E Tämuera, e Tämuera Ua parau atu ra Tämuera, E parau mai, te faaroo nei hoì to tävini.

-1 Törïnetia 6, 17 O te taata rä i àti atu i te Fatu ra, hoê ä ia värua.

-Ioane 1, 36 E ìte aè ra ia Ietu i te haereraa nä reira iho, ua nä ô aè ra: «A hiò na i te Ârënio a te Atua »

Te faatià nei teie mau ìrava i te parau no te tïtauraa mai roto mai i te Ioane pene 1 i te mau ìrava 35 e tae i te ìrava 42 i te parau no te färereiraa mätamua a te mau pipi ia Ietu. Teie huru faanahoraa o te tahi ia mau raveà e tià ia tätou i te faaòhipa èi haapiiraa i roto i to tätou oraraa i te mau mahana atoà, teie mau pipi i faaroo i te parauraa a Ioane Päpetito, o Ietu te Àrenio a te Atua, pee atu ra ma te hepohepo òre i te mea ua au to rätou tärià i te faarooraa, i haru ai te ôriò mata i nià i te Àrenio a te Atua, te Àrenio täfetafeta òre e au èi tutia faaòreraa hara. Ua faaroo maitaì te mau pipi i teie reo o Ioane Päpetito i te faaìteraa e, o Ietu te Arenio a te Atua, e mea tià ia tätou ia faaroo maite atoà i te reo o te Atua i roto i to tätou oraraa. Te reo o te Atua e reo faatupu ora, ta tätou ia e fänaò noa ra i te mau mahana atoà o to tätou oraraa. Te reo o te Atua, te reo ia no te vai, no te marämarama, ei faatupuraa ora i te òhipa a te Värua Atua. Mea faufaa ra ia täpaòhia te mau tatararaa e taui ia au i te mau tiàturiraa a te taata tätaìtahi ia au i te tiàturiraa. I te mea te reo o te Atua e ìtehia na roto i te feruri-hohonu-raa, te pure, te taiòraa i te mau päpaìraa moà, e aore rä, na roto noa i te mau ìteraa rau o te oraraa i te mau mahana atoà. Te reo o te Atua e faaui, teie ia e uihia nei e te mau pipi ia Ietu tei hea vahi òe i te oraraa, ma te faaìte i to rätou hinaaro ia ìte hohonu atu ia Na. Oia atoà, ia tätou ia ìmi ma te itoito i te ìte hohonu atu ä i te Atua, te reira òhipa ra e au ia i te taata hoê. I ta na iho pähonoraa i te piiraa mai teie mau pipi i pee òhie nei ia Ietu i to rätou faarooraa i ta na piiraa. E tià atoà ia tätou ia ineine i te pähono i te piiraa a te Atua i roto i to tätou oraraa. E faaìteraa i te Parau Âpï Maitaì, ua faaìte Âneterea i te parau âpï maitaì no to na färereiraa i te Metia i to na taeaè ia Petero. Oia atoà, e tià ia tätou ia ineine i te faaìte i to tätou faaroo ia vëtahi ê.

Te färiiraa i to tätou hiroà i roto i te Metia, mai ta Ietu i höroà ia Timona i te hoê iòa âpï, o Petero, e tià ia tätou ia färii i to tätou hiroà âpï i roto i te Metia.

 

E faaitoito teie mau manaò ia tätou ia haapaò maitaì i te reo o te Atua, ia ìmi itoito i te auraa hohonu aè e o Na, ia pähono i ta Na piiraa, ia faaìte i to tätou faaroo ia vëtahi ê, e ia färii i to tätou tiàraa i roto i te Metia. Te faaòromaì te faarooraa ia i te reo o te Atua e tïtau i te mau taime atoà o to tätou oraraa. A faaòromaì e a onoöno i roto i ta tätou ìmiraa i te Atua. A haamanaò, e peu na te taata tätaì tahi te faarooraa i te reo o te Atua e nehenehe te reira e täui i tera e i tera taata. Te mea faufaa roa aè, o to tätou ia hinaaro mau ia ìmi i te Atua e ia faaroo i to Na reo. A aupuru i to tätou tino, E hiero te reira no te Värua Maitaì. Te àtuàturaa i to tätou tino, na roto i te àmuraa i te maa tano e te faaètaèta-tämau-raa i te tino, o te hoê ia raveà no te faatura i te Atua teie te tahi reo o te Atua. Te oraraa i te hoê oraraa mä, Te àperaa ia i te mau peu faufau e te oraraa i te hoê oraraa viivii òre o te tahi ia raveà ê atu no te faatura i te Atua e to tätou tino. O te täviniraa ia vëtahi ê, Te faaòhiparaa i to tätou puai no te tävini ia vëtahi ê, o te hoê ia raveà päpü no te faatura i te Atua. Oia hoì te mau òhipa täviniraa mai te tautururaa i te feiä tei roto i te hepohepo no te oraraa. Arue i te Atua, ta tätou ia e faaòhipa i to tätou tino no te ârue i te Atua, mai te himeneraa i te mau himene e aore rä, te òriraa. Te mea ia e tià e höroà i te taime i te Atua, Te höroàraa i te taime no te pure, te taiòraa i te Pîpîria, e te feruri-hohonu-raa, o te tahi atu ia raveà no te faahanahana i te Atua.

I teie reo no Ietu, Haere mai, a hiò, e piti tumu e vai nei i roto i teie reo :

1-Haere mai, o te huru ia teie no te taò haa no te haere mai i roto i te toru o te taata i roto i teie faaìteraa. Te auraa ra, no ô mai ia i te hoê vahi, ia tae mai, ia manuia te tere i tïtauhia ai.

2- A Hiò, o te hoê atoà taò haa o te auraa ia hiò i te hoê taata, te hoê mea na roto i te mata, te mau faanahoraa o te mata. E nehenehe atoà te reira e riro ei ìte mata no te hoê òhipa, te hoê tumu, te riroraa èi taata mataìtaì i te tahi faanahoraa e tupu ra i mua i te taata e ìte atu ra.

Ia faahitihia mai teie te huru a haere mai, a hiò, o te hoê ia parau e faaòhipa-pinepine-hia nei i roto i te parau no te oraraa faaroo. Te mau teretetiano, a haere mai, a hiò, o te hoê ia aniraa ia färerei, ia paraparau ma te haapäpü te manaò, ia ìtehia mai i te parau-mau te parau-tià o te ora. E aniraa manihini teie ia haere i rapae i te manaò, ua ìte, ia haere e hiò, ia pärahi i pïhaì iho i te taata, ia faaroo ia rätou. Te mea ia ta Ietu e parau nei e Haere mai, a hiò. No te faaitoitoraa ia tupu te faaotiraa i nià i te maitaì no te Aroha e te Here o e Atua Nui Tumu Tahi, teie te tahi pehepehe :

 

Pehepehe

Haere mai, a hiò.

A haere mai, e to ù hoa, a haere mai i roto i to ù ao.

I te mau vahi atoà e heheuhia ai.

Te mau parau huna atoà, e faaroohia ai te mau àamu.

 

A haere mai, a hiò i te mau mouà ia täpeà i te raì.

E te mau ànavai päpe e ôri ra ma te ànaana mau.

A haere mai, a hiò i te mau fetià e ànaana mai nei i te po.

E te ànaana ra te märama, e mea viivii òre, e te ùoùo.

 

A haere mai, a hiò i te hitiraa mahana i te âahiata.

E te mau manu e himene ra, aita ia to rätou e puai faahou.

Haere mai, ia òaòa to òe varua

I roto i teie ao nehenehe, i reira te mau mea atoà e hiòpoàhia ai.

 

Haere mai, eiaha e pärahi noa i reira e a tiaì noa ai,

E tià ia ìtehia te ao nei, e tià ia täaihia te oraraa.

No reira a haere mai, e to ù hoa, a haere mai, a hiò.

Te nehenehe o te oraraa, te òaòa e te faaroo.

 

Haere mai, e ìte ia òutou.

Âue te nehenehe o te ao nei, i mua ia òutou.

Haere mai a hiò.

 

Teraì òr. Faatura.