Ruta èv. 12, 49-53. Te ahi tei tämä e tei faaora Te höroà i te haapaò-maitaì-raa i roto i te Metia.

 

Täpati 17 no Muriaha/Âtete 2025

Te ahi tei tämä e tei faaora

Te höroà i te haapaò-maitaì-raa i roto i te Metia.

Mau Taiòraa.

Taramo 40

(ìr. 14-18 : hiò Taramo 70, 2-6)

1 Na te Mënätehe. Taramo na Tävita.

2 Tiaì mäite atu ra vau i te Fatu, e ua färiu mai ra ò ia ia ù, e ua faaroo i ta ù pure.

3 Ua ùme ò ia ia ù i räpae i taua âpoo riàrià ra, no roto i te vari hohonu e te piripiri. E ua tuu ò ia i ta ù âvae i nià i te papa, e ua faaau mäite hoì i to ù mau haereà.

4 E ua tuu mai ò ia i te himene âpï i roto i to ù nei vaha, e himene haamaitaì i to tätou Atua. E rave rahi te hiò, e ua mataù ia na e tiàturi hoì rätou i te Fatu.

5 E ao to te taata e tiàturi i te Fatu, e aore i haapaò i te teòteò, e tei färiu i te parau haavare ra.

6 E rave rahi, e ta ù Atua, e te Fatu, te mau òhipa taa ê i ravehia e òe ra, e to òe ra manaò ia mätou nei. E òre e tià ia taiò noa atu i mua ia òe na, e faaìte hoì au, e parau vau i te reira èita rä e tià ia taiò atu i te rahi.

7 Aore òe i hinaaro i te tütia e te tütia àmu, ua haafatafata òe i to ù puè tarià. Te tütia-täauahi e te tütia no te hara ra, aita òe i tïtau mai.

8 Ua parau atu ra vau : «Ìnaha, te haere atu nei au. Ua päpaìhia te parau no ù i roto i te puta ra.

9 E mea au na ù te rave i to òe hinaaro, e taù Atua ; te vai nei hoì ta òe ture tei roto i to ù nei âau.»

10 Te parau nei au i te parau-tià i roto i te âmuiraa rahi o te taata nei ; ìnaha, aore roa ta ù vaha i mämü i te reira ua ìte atoà hoì òe, e ta ù Atua e te Fatu.

11 Aore au i huna i te parau-tià na òe i roto i ta ù âau ; te faaìte nei au i to parau-mau e te ora na òe. Aore au i huna i to hämani maitaì e to parau-mau i te âmuiraa rahi ra.

12 Eiaha òe e hopoi ê i to aroha hämani maitaì ia ù, e te Fatu e ; na to hämani maitaì e to parau-mau e tiaì mai ia ù.

13 Ua haaàtihia hoì au e te ìno e rave rahi ; ua roohia vau i ta ù nei mau hara, e èita e tià ia nänä noa atu i nià ra. E rahi te reira i te ìö rouru i to ù nei upoo ; e teie nei, ua taiä ta ù âau i roto ia ù nei.

14 Ia tià ia òe, e te Fatu, e faaora ia ù : ia peepee mai, e te Fatu, e täuturu mai ia ù.

15 Ia haamä rätou e ia hepohepo rätou atoà ra o tei tïtau mai ia ù nei ia pohe. Ia faahoìhia rätou e ia hepohepo tei tïtau mai ia ù nei ia ìno.

16 O te pau të noaa ia rätou, èi utuà no ta rätou faaìno, o tei parau ia ù nei e: «Àitoa, Àitoa»

17 O te feiä atoà rä i ìmi ia òe ra, e òaòa ia rätou, e ia reàreà ia ia òe; e te feiä i hinaaro i te ora na òe ra, e parau ia rätou e : «Ia faarahihia te Fatu e a muri noa atu.»

18 E àti e te veve to ù, te manaò mai ra rä te Fatu ia ù. O òe ta ù täuturu e ta ù ora. Eiaha e faaroaroa, e ta ù Atua.

Heuraa Manaò.

Taramo 40, e mau ìrava teie tei î i te mauruüru, te faaroo, e te faaoraraa. Teie te hoê tuatapaparaa i faatänohia i nià i to tätou fëruriraa ia au i te pehepehe e te hiòraa no te faaitoito i te oraraa i te värua :

Te tahi ìrava tumu te ìrava 2 ia 2 Tiaì mäite atu ra vau i te Fatu, e ua färiu mai ra ò ia ia ù, e ua faaroo i ta ù pure.

No te aha teie ìrava, Te haapoto ra teie ìrava ma te nehenehe i te tereraa o te taramo : mai te ahoaho e tae atu i te faaoraraa. Te faahohoà ra te reira i te òhipa a te Atua mai te niu, te àueue-òre-raa, e te faaâpï-faahou-raa te hoê hohoà o te tuàti maite i te tumu parau o teie tau (tiàmäraa, äraraa) i roto i ta tätou hiòraa i te pae taère, te hiroà tumu e i te pae värua.

E matara te tahi mau parau poroì tumu o te taramo i roto e piti tuhaa rahi : te färiiraa e te tiàturi-faahou-raa.

1. No te faaìte päpü (ìrava 1 e tae i te 10) ua faahanahana Tavita i te pähonoraa o ta na pure, e ua faariro i to na iho faaora-raa-hia èi poroì i mua i te taata. Ua ìte ò Ia e, èita te mau tutia no rapae mai e nävaì ; ta te Atua e hinaaro ra, o te hoê ia âau färii e te faaroo.

2. Te tämataraa, tei tiàturi (ìrava 11 e tae i te 17) ua vai noa Tavita i roto i te àrepurepuraa, te àti e te paruparu. Ma te faaitoitohia rä e te mau tupuraa tahito, te tiàturi noa ra ò ia, e te täparu ra ò ia ma te mataù òre e te haèhaa i te Atua.

Te auraa i te pae hiroà tumu Mäòhi : e märamarama te mäòhi i te taiò i te taramo e ìte i te tereraa o te taramo mai te hoê haamaitaìraa hohonu te hoê haa-maitaì-raa o tei òre i täôtià-noa-hia i nià i te taata, o te ìtehia rä i roto i te hui faaroo Mäòhi i Mäòhi Nui : E faatupu te fauraraa mai roto mai i te vari (ìrava 2) i te ànaana o te pö, e te märamarama i te fauraraa mai mai roto mai i te pöuri. E riro mai èi himene âpï (ìrava 4) èi pehe faaora, èi ârueraa a te fenua e te raì. Te tïtau manihini ra te Taramo 40 ia tätou ia faatupu i te hoê faaroo itoito, tei aahia i roto i te mauruüru e te tiàturiraa. Teie te tahi mau räveà päpü no te faaòhipa i roto i to tätou oraraa i te mau mahana atoà, e tuàti i ta tätou hiòraa i te pae värua e i te pae hiroà tumu :

1. Mai te vari e tae atu i te papa : to tätou tere i te pae värua "ua ärataì mai ò ia ia tätou mai roto mai i te âpoo pohe... ua haapaò maitaì ò ia i to tätou mau täahiraa ". (Ìrava 2)  

Te faaòhiparaa : A haamanaò i te mau taime a faateitei ai te Atua ia tätou i nià. A vaiiho i to tätou mau haa-manaò-raa ia riro èi puna no te tiàturiraa no tätou e no te feia e haaàti nei ia tätou.

Te faaora : Mai te pö (pöuri) e tae atu i te märamarama ua riro te faaoraraa tätaìtahi èi täahiraa e tae atu ai i te märamarama.

🎶 2. A himene i to tätou àamu : te ìteraa päpü i te ora " Ua tuu mai ò ia i te hoê himene âpï i roto i to tätou vaha ". (Ìrava 4)

Faaòhiparaa : A faariro i to tätou mau ìteraa èi mau himene, èi pehepehe, èi mau àamu. O ta tätou òhipa rima î e riro mai èi pure, èi ôpereraa, èi hohoà no te peu tumu.

Manaò täuturu no te hämani : No te aha e òre ai e päpaì i te hoê himene faauruähia e te taramo, na roto i te reo Mäòhi, èi püpüraa i te pehepehe na to tätou nünaa e na to tätou Atua Nui Tumu Tahi.

3. A ora i te hoê oraraa haapaò " Àita tätou e hinaaro i te tutia e aore rä, i te püpüraa tutia " (irava 7)

Faaòhiparaa : Te faarooraa na mua roa, te faaroo, i ô atu i te tiàturiraa.

O te âau e auhia e te Atua iho : Nafea tätou e au ai e täpeà i teie faaroo i roto i to tätou hiroà tumu i roto i te òhipa, te paraparauraa, te mämü-noa-raa.

4.  A tämau noa i roto i te tämataraa ma te tiàturi " i veve na vau e i veve na ; te manaò mai nei rä te Fatu ia ù ". (Ìrava 18)

Faaòhiparaa : Noa atu i roto i te paruparu, a mäìti i te tiàturiraa. A faaìte i ta tätou parau mau ma te päpü, mai ia Tavita.

Teie e toru faaiteraa faauruhia, o te faaite ra i te täpaò o te Taramo 40 te hoê faaoraraa hohonu, te hoê himene âpï, e te hoê tiàturiraa âpï. Ua firi au i te reira ia au i to tätou ìte pae värua, e to tätou hiòraa atea i te ôpuaraa faaora a te Atua Nui Tumu Tahi.

Te ata " Ua hunahia vau i roto i te vari paruparu no te manuia-òre-raa, ua faaruèhia vau e to ù ùtuafare e ua täpeàhia i te fare àuri na roto i te riri. Te ra rä, i te mahana a tiàoro ai au i te Atua, ua ìte mai ò Ia ia ù mai roto mai i te âpoo e ua hämani ia ù ia himene i te hoê himene âpï. Mai te reira ä taime, ua riro ta ù mau parau ei mau parau faaitoito no te faaora e no te faaära i te mau âau ".

Te mau haapiiraa : E na te pehepehe e riro ai te faaoraraa. E riro mai te hoê taìraa parau-tià èi püpüraa i te ora.

Ieremia 38, 4-10 

4 Ua nä ô atu ra te pupu arii atoà ra i taua arii ra, ia pohe atu teie nei taata, e tià ai, ta mätou ia parau ia òe, no te mea nö na i paruparu ai te rima o te feiä tamaì e toe i roto i teie nei ôire, e te rima atoà o te taata atoà nei, ò ia i nä reira i te parauraa mai : aore teie nei taata i ìmi i te maitaì no teie nei feiä, o te ìno ra.

5 Ua parau mai ra taua arii ra o Tetetia, ìnaha, tei to òutou rima ; àita hoì ä te arii parau ia ètaèta òutou.

6 Ua rave iho ra rätou ia Ieremia, e ua huri atu ra ia na i roto i te âpoo io te tamaiti a te arii ra io Maretia, i te àumoa o te täpeàraa ra ; i tä-taura-hia Ieremia e rätou i te tuuraa i raro ra : e aore e päpe i roto i taua âpoo ra, o te vari anaè rä maìri iho ra Ieremia i raro i taua vari ra.

7 Ìte aè ra te âti-Tuta ra o Èteta-mereta i roto i te fare o taua arii ra, e ua huri rätou ia Ieremia i raro i te âpoo ; te pärahi noa ra te arii i te ùputa o Pëniämina ra ;

8 ua haere iho ra Èteta-mereta i räpae àu i taua fare o te arii ra, e ua parau atu ra i te arii, nä ô atu ra,

9 E ta ù fatu, e te arii, hämani ìno to teie nei feiä i te perofeta nei ia Ieremia, tei hurihia e rätou i roto i te âpoo : e pohe roa hoì ò ia i reira i te poìa, àita atu ra o te ôire nei e mäa.

10 Ua faaue atu ra te arii ia Èteta-mereta âti-Tuta ra, nä ô atu ra. E ärataì atoà òe i te taata ia toru aè àhuru, a rave ai i taua perofeta ra ia Ieremia e ìriti mai i räpae, e pohe ò ia.

Heuraa Manaò.

Tuatapaparaa i te Ieremia 38:4-10.

Tuatua e te päpaìraa.

Ua päpaìhia te puta Ieremia i te mau âvaè hopeà o te haaàti-raa-hia o Ierutarëma e Päpuronia i te mätahiti 587 Hou te Metia. Te hiòhia ra te perofeta Ieremia, ia au ta na mau aòraa no te faatiàmä i to na nünaa e no te faaora ia rätou, mai te hoê taata haavare e te òrure hau tei haafifi i te mau raatira faèhau e te mau faatere fenua. I täpeàhia ai o Ieremia e te arii Tetetia ia tuuhia ò ia i roto i te fare täpeàraa, no te haamamü, i te Parau-Tià e te Tiàmäraa o to na nünaa.

Te tahi ìrava tumu o teie faahitiraa parau te ìrava 10, Ua faaue atu ra te arii ia Èteta-mereta âti-Tuta ra, nä ô atu ra. E arataì atoà òe i te taata ia toru aè àhuru, a rave ai i taua perofeta ra ia Ieremia e ìriti mai i räpae, e pohe ò ia.

Teie faaueraa o te täuiraa ia i te àamu, o te faaìte mai i te ânoìraa o te mataù o te arii, te faaöraa mai te hoê pupu taata aroha, e te ärataìraa hanahana o te paruru i te veà i te parau mau.

Te mau manaò täuturu no te tuatapaparaa e te haapiiraa.

Te tiàraa o te mau tamaiti hui arii (ìrava 4 e tae i te 6)

Te haavä hape nei rätou, te poroì a te Atua o te " faaìno " ia i te òire, te hoê täuiraa mätarohia o te parau töhu mau e te hape. Te faatià ra ta rätou faaheporaa e to rätou nounou tiàraa pöritita i te haavïraa ûàna a te perofeta.

Ieremia, te perofeta i faaorahia mai i te âpoo o te àti (irava 7-10)

Èteta-mereta âti-Tuta, te hoê taata aroha manaò-òre-hia : e tämata ò ia i te haapeàpeà i te faanahoraa i haamauhia no te paruru ia Ieremia e te Arii ra Tetetia, tei türaìhia e te riàrià ia pohe te perofeta i te poìa e pënei aè na te hoê toeà o te manaò haavä, e höroà mai i te faaoraraa.

Te faahohoà teie tupuraa òhipa i te huru o te Metia ia Ieremia, tei hurihia i roto i te âpoo vari, i te huru haamä o te Metia ; Te faaìte nei o Èteta-mereta, te hoê hohoà no te tävini ia au i te tiàraa perofeta, i te ìritiraa ûàna no te faaoraraa.

Te tahi mau tumu parau e te hämani-ìno-raa : e pinepine te paraparauraa i te Parau mau a te Atua i te tuu i te hoê taata i roto i te pätoìraa e te haavïraa ûàna.

Te itoito e te faaitoito : i te hoê noa òhipa haapaò maitaì e faaòre i te parau-tià òre e e faaora i te hoê taata.

Täutururaa hanahana : noa atu tei roto i te fifi no täviniraa, e tuu mai te Atua i te mau ärai no te paruru i ta Na mau veà.

Te mau faaòhiparaa no teie tau.

Te piiraa ia paruru i te parau tià, noa atu e, e pätoì te reira i to tätou iho maitaì. Te faufaaraa o te tiàraa o te ärai aore ra o te manaò-òre-hia i roto i ta tätou mau àroraa i te mau mahana atoà. Ma te tiàturi i te Atua Nui Tumu Tahi : I te tahi mau taime, e òhipa te Atua na roto i te mau räveà manaò-òre-hia no te paruru i te feia e faaìte ra i ta Na parau mau, ta Na parau-tià.

Te mau hiòraa o te ärairaa i roto i te vaamataèinaa.

Àita te ärairaa i täôtià-noa-hia i te pae faaroo : i roto i te ao o teie nei ao nui, e rave rahi mau taata e mau faanahoraa o te mau nei i te hoê tiàraa èi ärai aore ra èi ärataì no vëtahi ê, ma te turu i to rätou mau hinaaro e te faaotiraa i te mau peàpeà.

Hepera 12.1-4.

Te Atua to tätou Metua

1 E teie nei, ua haaàtihia tätou e taua nähoà rahi i ìte nei, e haapae tätou i te mau mea teimaha atoà, e te ìno e hara ai tätou nei, a horo tämau mäite ai i teie nei hororaa i mua ia tätou nei,

2 mä te tiàtonu mäite to tätou mata ia Ietu, i te tumu e te faaoti i to tätou faaroo ; o tei faaòromaì i te tätauro, aore i haapaò i te haamä, i te maitaì i tuuhia mai i mua i ta na aro ; e te pärahi ra i teie nei i te pae àtau i te teröno o te Atua ra.

3 E haamanaò mäite hoì ia na, o tei faaòromaì i te reira huru faaìno a te feiä rave hara ia na iho ra, ia òre hoì òutou ia töàruàru, ia òre ia taiä to òutou âau.

4 Àita ä hoì i tae i te mäniiraa toto to òutou täputöraa i te ìno ra.

Heuraa Manaò.

Heheuraa i te Hepera 12:1-4

Tuatapaparaa.

Te feia i fänaò i te Rata i to Hepera, e mau marü metia àti Iuta ia, tei purara ê na roto i te Hau èmepera Roma i te hopeà o te tënetere mätamua i muri mai i te tiàfaahouraa o te Metia. Ma te hämani-ìno-hia no to rätou faaroo, ua faahemahia rätou ia faaruè i te parau o te Metia no te fänaò faahou i te panoonoo òre i te pae no te oraraa vaamataèinaa e i te pae faaroo o te haapaòraa àti Iuta tumu.

Te ìrava 2 tei hiòhia mai èi tumu no te taiòraa : 2 mä te tiàtonu mäite to tätou mata ia Ietu, i te tumu e te faaoti i to tätou faaroo ; o tei faaòromaì i te tätauro, aore i haapaò i te haamä, i te maitaì i tuuhia mai i mua i ta na aro ; e te pärahi ra i teie nei i te pae àtau i te teröno o te Atua ra.  

Te ani nei ò Ia ia tätou ia ärataì i to tätou manaò atoà e to tätou puai värua atoà i nià i te hiòraa e te òhipa a te Metia, ma te haapäpü i te upootiàraa i nià i te hara e te tämau-noa-raa i roto i te tämataraa, tei âpee tämau noa ia tätou i te mau taime atoà.

Heheu-maite-raa.

Faahohoàraa no te taata horo tei haaàtihia e te mau ìte, ma te faahiti i te " nähoà rahi ìte " i roto i te pene 11. Te tïtauraa, o te faaòromaì-maite-raa ia, eiaha rä te pätoìraa ma te òhipa òre.

2. Tià-faahou-raa o Ietu (ìrava 2)

Ua faataahia Ietu èi " ärataì, èi ärai " : nä na e ìriti e e ärataì i te èà o te faaroo, e te ärairaa i te taata e te Metua. O ò Ia te " taata horoà " : e faaoti ò Ia i te èà na roto i to na haapaò-maitaì-raa e to na upootiàraa. Ua riro ta na òhipa i rave te faahanahanaraa i taua tau ra èi faaitoitoraa e èi hiòraa teitei roa aè i te faaora i te mau taata tei faatïtïhia.

3. Hohoà no te tamau-maite-raa (irava 3)

Ua faaòromaì Ietu i te riri o te feia hara ; ua tämau noa ò Ia i te haere i mua noa atu te mau pätoìraa. E täpeà to na faaòromaì i te töàruàruraa o te feia faaroo : mai te peu e e täpeà maite ò Ia, e tià atoà i te mau âpotetoro, te mau tävini no teie tau ia ìte i te Fatu tei àro no tätou.

4. A àro i te hara (ìrava 4)

Ua faaruru aè na te mau Maru Metia Hëpera i te mäuiui e te haamä, e tae roa atu i te hämani-ìno-raa. Te haapäpü nei te ìrava e àita raua i tae i te " täheraa i roto i te toto ", ia faaäuhia ia Ietu e te tahi mau taata i roto i te pene 11. I te piiraa eiaha e faaruè i te Metia ia au i te mau fifi mätamua,

Te mana o te ìrava tumu.

Na roto i te tià-tönu-raa i to na mata i nià ia Ietu (ìrava 2), ua ìte te taata faaroo i te hoê â taime e :

Te hoê fä : te hanahana i tapuhia i te feia e tämau maite.

Hoê hiòraa : te èà mau o Ietu, i ropü i te faa-haèhaa-raa e te faa-teitei-raa.

Te hoê puai : na te faaroo " i te Metia e faaàmu e e faatiàmä i te âau no te pätoì i te mau mea atoà e haafifi i te reira.

Faaòhiparaa i teie mahana.

1-A ìmi e a tuu i raro ta tätou " mau höpoià " te mau höpoià, te mau höpoià teimaha).

2-A fäì i ta tätou mau " hara " o te täpeà i ta tätou hororaa e o te fäì ia ìte i te aroha.

3-A fëruri maite tämau i te oraraa e te upootiàraa o Ietu no te faaâpï i to tätou tämau-maite-raa.

4-Te faaitoitoraa te tahi i te tahi i roto i te Ètärëtia, a haaàti ai te 'ata o te mau ìte' ia tätou ma te ìte-òre-hia.

Te faaäuraa i te Èpitetore i to Hepera i te Hiroà Mäòhi.

1. Te haamauruüruraa i te mau tupuna : te ata no te mau ìte.

Te faahaamanaò mai nei te " nähoà rahi ìte " Hepera pene 12 ìrava 1 i te haamanaòraa o te mau tupuna Mäòhi, tei na mua mai ia tätou i roto i te faaroo te peu e te hiroà.

Te ani manihini nei ò ia i te nünaa Mäòhi atoa ia ìte e, te türuhia nei tätou e te faaitoitohia nei tätou e te puai o te feia tei rave i te tiàraa taata Mäòhi no Mäòhi Nui.

Te patu nei te Ètärëtia Porotetani Mäòhi i te hoê niu no te faahanahana i te vairaa mai o te mau tupuna i roto i te Atua Nui Tumu Tahi, te fenua, te taata e te taiòraa i te mau tätau, e i te reo Mäòhi i faahitihia e te Pîpîria.

2. Te faaòromaì ma te tämau maite.

Ua tuàti te faa-hohoà-raa o te hororaa i te peu tumu o te haere na nià i te moana üri paò : e tïtau te reira i te puai, te aò, e te tiàturi te tahi i te tahi.

E pii ò ia i te feia âpï no Mäòhi Nui ia faaherehere i to rätou reo e ta rätou mau peu i mua i te mau mataì o te mau mea âpï e te mau mea o te ao nei.

È ère te tämau-noa-raa i te pätoìraa o na anaè, o te tururaa rä te tahi i te tahi i roto i te mau haaputuputuraa huiraatira, mai te pupu marü metia mätamua.

3. Te hoê vahi haamoriraa tei haamoà-faahou-hia te Marae : mai te hihi mahana e tae atu i te vahi moà no te raì.

Te ìriti ra te tueäraa i roto pü i te marae no Mäòhi Nui e te tetene àti Iuta i te ùputa no te oaoaraa : te tino o te Metia mai te tino ora âpï.

Te tïtau manihini mai ra te Èpitetore ia tätou ia haere na nià aè i te huru haamoriraa rapaeàu no te ìte i to na huru mau : te vairaa mai o te Atua Nui Tumu Tahi i roto i te âau o te nünaa, i rapaeàu i te mau peu tütuu.

Te faatuàti nei teie 'fare' pae värua i te tiàraa o te Mäòhi e te riroraa èi marü metia, ma te ôtiàtià òre.

4. Te tiàmäraa pae värua e te tiàmäraa i te pae no te hiroà tumu.

" Àita ä òe i pätoì atu ra e tae noa atu i te haa-manii-raa i te toto " Hepera pene 12 ìrava 4 o te àroraa ia no te faaherehere i te reo mäòhi e te parau no te hiroà tumu, o te haamätaù nei i te tahi mau taime ia tätou i te mou.

Te faaitoito ra te rata i te hoê tiàmäraa no roto mai i te ìmiraa i te tiàmäraa i te pae pöritita e i te pae hiroà tumu o te nünaa Mäòhi.

Te tuàti nei teie uiraa i te mau àroraa no te färii i te mau tiàraa mana, te tiàmäraa e te tiàmäraa o te taata.

5. A tütonu i to tätou mata i nià ia Ietu e i nià i te mana Mäòhi Mau.

Ua riro Ietu, te taata ärataì e te taata faatupu i te faaroo, èi taata faatupu i te parau hau i te pae värua, e na to Na Faaoraraa e faaàmu i te mana i te mana moà i te mau taata atoà.

E tuàti te haapaò-maitaì-raa i te tahi e te tahi ia au i te Hepera pene 12 ìrava 2 i te mau faufaa e faaitoito i te faatura i te tiàraa metua vahine faatupu ora te fenua e i te autaeaèraa o te mau ùtuafare.

Te tiàtönuraa i to tätou mata i nià ia Na, o te faatuàtiraa ia i te parau tapu no te hoê oraraa no a muri aè i reira te faaroo, te peu, te hiroà Mäòhi e te reo e ànaana âmui ai.

Te tïtau ra rä te Èpitetore i to Hepera i te peu Mäòhi no nià i to na haa-manaò-raa i te mau tupuna, to na itoito i mua i te mau faaheporaa e tupu noa ra i teie tau, e to na töroà no te faataa i te hoê tiàraa Mata Ära tei aahia, i roto i te tiàmä, e te faatura i te iho taata no Mäòhi Nui.

Ruta èv. 12, 49-53.

Ietu te tumu o te àmaharaa

(Mät 10,34-36)

49«I haere mai au e hopoi mai i te auahi i te ao nei, e e aha to ù nei hinaaro maori rä ia àma ä i teie nei ?

50 E päpetitoraa rä to ù e vai nei e àita to ù mäuiui ia oti.

51 Te manaò na òutou e, i haere mai au e faatupu i te hau i te ao nei ? E faaìte atu vau ia òutou : aore, e tamaì rä.

52 Teie hoì a àmaha nä taata toopae i te fëtii hoê ra, o e tootoru ra, e tamaì mai i e toopiti ; o e toopiti hoì, e tamaì mai i e tootoru.

53 E tamaì te metua täne i te tamaiti, e te tamaiti i te metua täne ; e tamaì te metua vahine i te tamahine, e te tamahine i te metua vahine; e tamaì te metua hoovai vahine i te hunoà vahine, e te hunoà vahine i te metua hoovai vahine.

Heuraa Manaò.

Te tahi tuatapaparaa i te Ruta èv. Pene 12 i te mau ìrava 49 e tae i te 53.

E ìtehia te tahi ìrava faufaa i roto i te ìrava 51, Te manaò na òutou e, i haere mai au e faatupu i te hau i te ao nei ? E faaìte atu vau ia òutou : aore, e tamaì rä.

Te faaìte ra te reira i te huru ê o te òhipa a te Metia : na roto i te püpüraa i te mau taata atoà i te tiàmäraa no te färii i te Èvaneria, ua faaìte aè na o Ietu i te fifi i roto ia na iho e te päpü òre e e faatupu teie mäìtiraa i te fifi.

Te mau manaò täuturu no te tuatapaparaa.

Te parau nei te auahi ta Iesu e hinaaro i te faaàma : "I haere mai nei au e hopoi mai i te auahi i te fenua nei, o to ù ia hinaaro ia àma faahou" I roto i te Faaäuraa Mätamua, ua riro te auahi èi täpaò no te tämäraa e no te haaväraa, e i roto i te Faaäuraa Âpï, te faahohoà nei te reira i te taeraa mai o te Värua Moà, tei faaärahia e Ioane Päpetito mai te hoê "päpetitoraa i te Värua e te auahi" e tei faaìtehia i te Penetetöte na roto i "te mau arero auahi ". Na teie auahi e tämä i te âau o te feia faaroo, e faatupu i te faaroo, e e faatupu i te òhipa a te Atua.

Te "päpetitoraa "ta Iesu e parau nei è ère ia i to na utuhi-raa-hia i roto i te päpe no Ioritäna, to na rä "päpetitoraa" i roto i te päpe : to na poheraa e to na tià-faahou-raa. E mea faufaa rahi roa teie töparaa i roto i te mäuiui no te faatupu i te òhipa faaoraraa ; Te faaìte ra Ietu i to na hinaaro rü e faaruru i teie tutia o te here i reira te ora âpï e püpühia no te taatoàraa na roto i to na toto i haa-manii-hia e täaihia ai i nià i te mau taata atoà tei tiàturi i te tiàfaahouraa o te Metia.

Teie ta Na i parau : "e parau atu vau ia òutou, maori rä o te märö ; ua faaära rä ò ia no nià i te taa-òre-raa e te hämani-ìno-raa tä ta na mau pipi e faaruru nei, e tae noa atu i roto i to rätou iho mau fare. E tuàti te mäìtiraa i te hiroà e te mau peu o te ùtuafare, ma te faaìte mai i te faito o te faaroo e aore rä, o te tiàturi òre i roto i te taata tätaìtahi : e faataa te Èvaneria i te feia e färii i te reira i te feia e pätoì i te reira. Te na ô faahou ra o Pëtero e : te faahohoà ra teie àmahamaharaa i te haaväraa o te täìri eiaha noa i te Ètärëtia, i te ao atoa nei rä, mai ta te mau taata e rave rahi e parau ra e e nünaa rätou na te Atua ma te òre e pähono i ta Na mau piiraa.

Te mau faaòhiparaa.

Uiraa i to tätou âau : te àma ra anei te auahi o te Värua Moà i roto ia tätou e aore rä, te àma noa ra anei te riri faufaa òre ?

Te faito ra anei tätou i te tiàraa mau o to tätou iho päpetitoraa : ua ineine anei tätou no te faaruru i te mau hopeàraa o to tätou haapaò maitaì i te Èvaneria ?

Nahea i te hopoi i te hau o Ietu i roto i te hoê ao âmahamaha : na roto anei i te marü, te haavï-òre-raa, e te ìte-tämau-raa eiaha rä na roto i te haapiiraa ?

Ia au i teie mau uiraa e tià ai ia tätou ia tuatapapa i teie nei :

Te täipe o te auahi e aore te ahi e te päpe e aore te vai i roto i te Èvaneria a Ruta.

Te raveà e faatupu hope ai te Penetetöte i te fafauraa no te päpetitoraa i te auahi.

Te mau àamu o te feia i hämani-ìno-hia e te mau ìte o tei ora na i roto i te âmahamaharaa i tohuhia e Ietu.

Te mau faahopeàraa o teie ìrava no te oraraa ùtuafare e te oraraa huiraatira i teie mahana.

Taiòraa e te faarooraa i te Ruta èv. Pene 12 i te mau ìrava 49 e tae i te 53.

1. Te tupuraa i roto i te Èvaneria a Ruta.

I roto i te àamu e faatiàhia nei, te tià nei teie mau ìrava i ropü i te aòraa a Ietu a haere ai ò ia i Ierutarëma Ruta èv. Pene 9 ìrava 51 e te pene 19 ìrava 28. Na mua noa aè, te aò nei o Ietu i te haapaò maitaì mau irava 35 e tae i te 48 e te faaära nei ò ia no nià i te hereraa i te taoà ìrava 22 e tae i te 34. Ua faaoti o Ruta èv. Pene 12 i te mau ìrava 49 e tae i te 53 i teie faanahoraa na roto i te faaìteraa i te tupu-mau-raa o te òhipa : eiaha te hoêraa hau e tiäìhia ra, te hoê rä âmahamaharaa e tupu mai na roto i te mäìtiraa i te èvaneria.

2. Te hiroà tumu e te reo Metia.

I roto i te hiroà tumu Àti Iuta o te tënetere mätamua, ua hiòhia te Metia èi taata faa-tähinu-hia e te Atua o te faahoì mai ia Ìteraèra e o te haamau i te hau Ìtaia pene 9 ìrava 5 e te 6).

– Te faaìte nei rä o Iesu ia na iho mai te hoê taata e àma ra i te auahi e aore te ahi, te hoê hohoà òè mata piti to na auraa : Tämäraa i te auahi e te haaväraa ia au i te Faaäuraa Mätamua.

Te hau o te ao nei, tei raro aè ia i te faatereraa a te Värua tei haere mai Ioane pene 1 ìrava 33, Òhipa pene 2 ìrava3)

– Te hau o te ao nei tei raro aè ia i te haapaò-maitaì-raa i te Pätireia, e na roto i te reira e tupu ai te hoê âmahamaharaa i roto atoà i te mau ùtuafare.

3. Te tuatua e te huiraatira.

– Te paraparau ra o Ietu i te mau àti Iuta e faaroo ra i raro aè i te faatereraa a to Roma, tei mätau i te mau àrepurepuraa pöritita, àita rä rätou i ineine no te ìte i te âmahamaharaa mau ia tupu mai na roto i te pororaa a te hoê taata i faa-tätauro-hia.

– Te mau faahitiraa no nià i te toru i nià i te piti e te piti i nià i te toru te faahiti ra ia i te mau parau tahito no te pae Hitiaa o te rä ma, o te faahohoà nei i te mau fifi vaamataèinaa i mua i te hoê piiraa no te faa-färiu-raa i nià i te Metia.

4. Te mau fifi i te pae no te tuatapaparaa i te parau no nià i te Atua e i te pae òhipa òrometua.

Àita teie ìrava e tïtau nei i te hoê taata tiàmä ; te faaära nei rä te reira e, te haapaò maitaì i nià ia Ietu e pätoì i te faanahoraa i haamauhia, e tae noa atu i te haapaò-òre-raa. Ua faariro te aòraa i teie "vahi" èi räveà no te faa-tïtïàifaro-raa : na roto i te faaìteraa i te hau mau o te faaoraraa hau a te Atua i roto i te âau, te ani nei te aòraa i te nünaa tätaìtahi ia ìte e, e aha te mea e pätoì nei i te Èvaneria. I nià i te hoê faito marü metia, e riro ò ia mai te hoê tïtauraa no te hoê i roto i te ôpuaraa faaora a te Atua eiaha rä no nià i te mau täairaa i te pae vaamataèinaa i te pae hiroà tumu ra.

Te riro nei te Ruta èv. Pene 12 te mau ìrava 49 e tae i te 53 i roto i te hoê heheuraa i reira te mau faanahoraa e au no mau taata faatupu hau e ineine ai i mua te ûànaraa te mau fifi o teie ao nei tei tupu ùmu noa i teie mahana. Teie ia e faaüruhia nei e te Värua Maitaì i te feia faaroo, ia faatupu te hinaaro o Ietu i te hoê päpetitoraa i te auahi e aore ra i te ahi, e e riro te Èvaneria èi tumu no te âmahamaharaa no te feia e mäìtihia i te pee i te reira.

Te auahi o te tämä e o te faaora : te höroà no te haapaò-maitaì-raa i roto i te Metia.

Ua haere mai Ietu no te faaàma i te auahi i roto i to tätou âau, ma te tämä i to tätou mau täamuraa e ma te heheu mai i te mea e pätoì nei i te Èvaneria.

E faatupu teie tämäraa i te hoê âmahamaharaa e tae noa atu i roto i te mau ùtuafare eiaha no te hinaaro i te tamaì, no te faatupu rä i te hau mau, a te Atua. E riro mai ia te "âmahamaharaa" èi täpaò faaìte no te hoêraa hohonu roa : te feia e ora nei na roto i te ahi o te Värua Moà, e tiàturiraa âmui to rätou i teie nei.

Heuraa Ìrava.

-Taramo 40, 2 Tiaì mäite atu ra vau i te Fatu, e ua färiu mai ra ò ia ia ù, e ua faaroo i ta ù pure.

-Ieremia 38, 10 Ua faaue atu ra te arii ia Èteta-mereta âti-Tuta ra, nä ô atu ra. E arataì atoà òe i te taata ia toru aè àhuru, a rave ai i taua perofeta ra ia Ieremia e ìriti mai i räpae, e pohe ò ia.

-Hepera 12, 2 mä te tiàtonu mäite to tätou mata ia Ietu, i te tumu e te faaoti i to tätou faaroo ; o tei faaòromaì i te tätauro, aore i haapaò i te haamä, i te maitaì i tuuhia mai i mua i ta na aro ; e te pärahi ra i teie nei i te pae àtau i te teröno o te Atua ra.

-Ruta èv. 12, 51 Te manaò na òutou e, i haere mai au e faatupu i te hau i te ao nei ? E faaìte atu vau ia òutou : aore, e tamaì rä.

Faaitoitoraa.

Te tiàturiraa, te tiäìtururaa e te haapaò maitaì i roto i te àti.

I roto i teie nei ao no te ìmiraa i te mau mea päpü, te hiaai nei to tätou âau i te hau, te faaoraraa, e te faaroo àueue òre. I teie mahana, e maha irava no roto mai i te mau päpaìraa moà e ärataì nei ia tätou :

Taramo 40 ìrava 2

Ieremia pene 38 ìrava 10

Hepera pene 12 ìrava 2

Ruta èv. Pene 12 ìrava 51

Te faaìte ra teie mau ìrava, e tereraa pae värua to rätou : mai te tiaìraa i te täuturu a te Raì e tae atu i te tämau-noa-raa i te tiàturi i te Atua noa atu te mau âmahamaharaa.

1. Te tiàturiraa e te faaoraraa Taramo 40 ìrava 2.

Ua tuu vau i to ù tiàturiraa i roto i te Mure Òre ; e ua färiu mai ra ò ia i nià iho ia ù, ua faaroo aè ra ò ia i ta ù tiàororaa. I roto i te ahoaho, te tiaìraa a te päpaì taramo. Àita ta na tiàororaa ahoaho i muhu òre noa ; o te pure itoito ia a te hoê värua tei ìte e e päturuhia te reira. Èita te Atua e vai ateä noa ; e färiu ò ia i to na âau i te taata e tiàturi ia na. Ua riro to tätou oraraa èi hiòraa i reira : eiaha roa atu e hepohepo no te mau fifi, te mau mataù, aore ra te mau manuia-òre-raa.

2. A faaroo e a faatiàmä Ieremia pene 38 ìrava 10

No reira, te na ô ra te Parau Mure Òre e : "Eiaha e mataù i te faaea noa mai i ô nei ; E faaora vau ia òutou, e òre òutou e hià Ìtaia pene 14 ìrava 14. Ua tiàmä ò ia no te mea ua tämau noa ò ia i te faaroo i te Fatu. Te fafau ra te Atua i te faaoraraa i te feia e tiàturi e e haapaò noa i ta Na parau.

3. Te hiòraa i to tätou mata i nià ia Ietu Hepera pene 12 ìrava 2.

E horo ana'e tätou ma te tamau maite i te hororaa i tuuhia mai i mua ia tätou nei, ... Te tutonuraa i to tätou mata i nià ia Ietu, te tumu e te faaotiraa o te faaroo. Ua faaruru Ietu iho i te tämataraa hopeà : ua tuuhia i nià i te tätauro, ua färii i te haamä, ua ärataì ia tätou i te hanahana. È ère ta tätou hororaa no te faaroo i te hoê hororaa ; e hororaa atea rä. E aha te räveà ? A täpeà noa i to tätou mata i nià Ia na, eiaha rä i nià i te mau fifi e riro te reira te faa-tä-fifi te hororaa. E riro te mau täahiraa atoà èi faaüruraa ia pee anaè tätou i teie taata faatere tei ärataì i te faaroo i roto i to na maitaì-roa-raa.

4. Te faufaa o te haapaò maitaì : te täpeà-maite-raa Ruta èv. Pene 12 ìrava 51.

Te manaò ra anei òutou e, ua haere mai au no te hopoi mai i te hau i nià i te fenua nei ? Àita, te parau atu nei au ia òutou, è ère rä i te mea tià. Àita te Metia i haere mai no te hoê tamaì noa ; e tïtau ò ia i te hoê täiva-òre-raa o te faaàmahamaha ia na. I roto i te ùtuafare, i te òhipa, i roto pü i te mau hoa, te tïtau ra ta na Parau i te hoê mäìtiraa : e pee na mua ia na, noa atu e aha te haamauàraa. E tià rä te haapaò-maitaì-raa i te Èvaneria e faataa ê, e faatiàmä atoa rä i te mau faaäuraa faufaa òre.

Te haereraa ma te tiàturi.

E maha täahiraa teie e höhorahia mai nei ia tätou :

-A tiaìturu e a tiàoro i te Atua Nui Tumu Tahi.

-A tämau noa i te faaroo.

-A horo ma te rohirohi òre, a hiò ia Ietu.

-A färii i te höroà o te täiva-òre-raa.

Ia faaàmu teie mau ìrava i to tätou tiàturiraa, ia haapuai i to tätou faaroo, e ia höroà mai ia tätou i te itoito no te poro i te Èvaneria, noa atu te huru o te mau mea e tupu mai.

E nahea teie mau irava e täaihia ai i te faaroo Mäòhi i Mäòhi Nui nei ?

1. Te tiàturiraa e te faaoraraa i roto i te âau o te värua Mäòhi mau.

Ma te haapuai i to na tiàturiraa mai roto mai i te fafauraa a te Atua, ua tuu te päpaì Taramo i to na tiàturiraa i nià i tei Mure Òre, o te faaroo e o te faaroo ia na ia au i te Etoto pene 40 ìrava 2. Na roto i te òhipa tei tupu i nià ia Mäòhi Nui e te hoìraa i nià i to tätou mau aa mau tei mau tiàtaro i roto i te fenua, ua faaaano tätou te nünaa Mäòhi i ta tätou mau òhipa no te fëruriraa no te faatupu i te hoê tiàraa na te ao atoà nei tei niuhia i nià i te tiàturiraa o te hoê taata âifaito e te tiàmä.

2. Te faaroo-maitaì-raa e te tiàmä-maite-raa.

Ua vai noa Ieremia i roto i te âpoo pape, tera rä, na to na tämau-maite-raa i te faaroo i te parau hanahana i ärataì ia na i te faaoraraa Ieremia pene 38 ìrava 10. I roto i te faaroo Mäòhi mau, no roto mai teie faarooraa i te mau Päpaì i hurihia na roto i te reo Mäòhi e te paari o te feia i mua ra, ma te haapäpü e ua riro noa te reo e te iho tumu èi tumu èi mauhaa no te tiàmäraa i te pae värua e i te pae pöritita.

3. Te tiàturiraa ia Ietu e to tätou mau tupuna no te faaroo.

Te hororaa ma te tämau maite, ma te tiàtonu i to tätou mata i nià ia Ietu, te tumu e te faaotiraa o te faaroo ia au i te Hepera pene 12 ìrava 2, o te äuraroraa ia e piti faufaa âià. Te ìte nei te nünaa Mäòhi i roto i te hohoà o te Metia i te hoê hohoà no te haapaò-maitaì-raa e tae roa atu i te Tätauro, âreà to rätou iho mau tupuna ra, te vai ra ia te puai, te itoito, e te piiraa ia faaora faahou i te peu tumu o te èvaneria. No reira, ua riro teie hororaa no te faaroo èi vahi no te faaâpïraa i te taère.

4. Te faufaa o te täiva-òre-raa e te faataa-ê-raa e tïtauhia

" I haere mai nei au e hopoi i te parau ", te faaäraraa ia a Ietu i te faaìteraa a Ruta èv. Pene 12 ìrava 51. I roto i te tupuraa o te Mäòhi Nui, ua faaìte mai te äraraa o te iho taata i ärataìhia e ta tätou Ètärëtia Porotetani Mäòhi no te täuiraa iòa, i te mau taa-ê-raa i roto pü i te feia e färii i teie ôrama no nià i te hoê taata tumu no Mäòhi Nui e te feia e faaea noa ra i roto i te mau fare âihuàraau. Te haapäpü ra teie àmahamaharaa, è ère roa atu i te hoê manuia-òre-raa, i te huru ètaèta ra o te hoê faaroo o te òre e ôfati i te parau-tià i nià i te hiroà tumu Mäòhi mau.

Te faaroo ora o te Mäòhi i Mäòhi Nui.

Te faataa ra teie mau ìrava e maha i te hoê manaò o te tuàti maite i te huru räveraa a to tätou mau tupuna Mäòhi i mua ra : te tiaì-itoito-raa, te faaroo-maitaì-raa, te tamau-noa-raa ma te itoito, e te färiiraa i te faufaa no te haapaò-maitaì-raa. I roto i te reira, te àtuàtu nei to rätou faaroo i te tupuraa i te rahi e tae roa mai ia tätou nei i parauhia ai o Mäòhi Nui, te èà o te hoê taata pöritita tiàmä tei niuhia i nià i to'na hiroà tumu e ta na mau faufaa tumu no te fenua te türamahia e te Èvaneria.

 

Pehepehe.

Te vaa o te faaroo i nià i te mau àre o te tiàmäraa.

 

I raro aè i te hutiraa aho o te hoê mataì rorofaì,

E tüpaì puai to ù mäfatu i nià i te märamarama o te poìpoì.

E tupu mai te tiàturiraa,

Te hoê huero mämü noa i roto i te rupehu, i roto i te àre miti tuatau.

 

Ua toro atu vau i to ù rima i te hoa ìte-òre-hia.

A tiàturi, te hoê taura tei firihia i roto pü i to ù mau manimani rima tei rürütaina.

E amo ò ia ia ù na roto i te mau âpoo e te mau tüpuaì mouà,

Ma te ämohia e te puai o te hoê himene ruàu e te täui òre.

 

E heru hohonu te haapaò maitaì i to na tutau i roto i to ù mau tämataraa,

Te hoê tutau moà tei haamauhia i roto i te mau taime no te feàaraa.

I mua i te mataì puai, te huti nei au i to na aho,

E ua riro vau èi tumu no to ù iho tiàturiraa.

 

Ia tae mai te mahana i raro aè i te marumaru o te mau vero, e huti mai au mai roto mai i teie na tumu e toru i te auahi ura : Te tiàturiraa, e fä mai te ìriatai no te faateitei i te ìriatai, te tiàturiraa ia haere i te tahi pae mai i te pô ma te rohirohi òre, ma te hinaaro mau ia vai haapaò noa i ta ù tïtauraa. E no reira, e haere au na nià i te èà fifi, ma te täpeà i te fafauraa no te raì mai, e mea âpï noa ä.

 

Teraì òr. Faatura.